قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

معجم الادباء
اثر یاقوت حموی. ياقوت در مقدمه كتاب خود گاه آن را ارشاد الاريب في معرفة الأديب ناميده ولى در مواضع ديگر نامهاى مختلفى به آن داده است. چون معجم الادباء، اخبار الادباء، كتاب الادباء و نيز اخبار النحويّين و ابن شعار آن را معجم ائمّة الادباء ناميده است.
ابن المستوفى گويد كه مؤلف، كتاب خود را إرشاد الأريب إلى معرفة الأديب ناميده بود ولى بعد آن را إرشاد الألبّاء إلى معرفة الأدباء ناميد.
وى در كتاب خود از نحويان و لغت شناسان و نسب شناسان و اخباريان و مورّخان و ورّاقان معروف و كاتبان مشهور و صاحبان رسايل مدوّن و خطاطان حكايت كرده و كوشيده است تاريخ ولادت و وفات و آثار هر يك از آنها را ذكر كند و نيز نسب آنان را تا جايى كه برايش ممكن بوده برشمارد و نيز شمارى از شعرهايشان را بياورد ولى به قصد ايجاز مطلب اسانيد روايات را حذف كرده ولى منابع هر روايت را آورده است. شرح حال برخى را به تفصيل آورده چون شرح حال صاحب بن عبّاد و ابو حيّان توحيدى و ابو الفتح بن عميد و وزير، مهلّبى و محمد بن جرير طبرى و شافعى.
ياقوت عنوانها را به ترتيب حروف هجا آورده هر چند اين ترتيب به دقت رعايت نشده، گاه شرح حال شاعران را نيز در زمره شرح حال ادبا آورده.
ياقوت از سن بيست سالگى تأليف معجم الادباء را آغاز كرده است. عناوينى از كتاب معجم الادباء مفقود شده.
منابعى كه از آنها بهره گرفته نزديك به 250 منبع است ولى البته اين همه منابع نيست.
وى از معاصران خود فراوان سخن پرسيده يا از آثار آنان سود برده است.
منابع مهم او عبارتند از فهرست ابن نديم و يتيمة الدهر ثعالبى و تاريخ بغداد خطيب و تاريخ دمشق ابن عساكر و تاريخ نيشابور حاكم و المقتبس ابن حيان و معجم الشعراء مرزبانى و خريدة القصر عماد اصفهانى و مراتب النحويين ابو طيب لغوى و نشوار المحاضره تنوخى و اخلاق الوزيرين ابو حيان توحيدى و طبقات النحويين زبيدى و آثار علماى اندلس چون جذوة المقتبس حميدى و الصله ابن بشكوال و الذخيره ابن بسّام و علماى صقليه چون حسن بن يحيى فقيه صقلى و ابن القطاع. و نيز قلائد العقيان ابن خاقان و كتابهايى چون تاريخ اصفهان و تاريخ بيهق و تاريخ خوارزم و تاريخ مرو و تاريخ هرات و تاريخ همدان. گاه نيز از مؤلّفى نام مى برد ولى از كتابى كه از آن بهره گرفته ياد نمى كند.
معجم الادباء به نام بغية الالباء من معجم الادباء مختصر شده است.
ياقوت به شعر مولع بود چنانكه شرح حالها كمتر اتفاق مى افتد كه با شعر صاحب ترجمه همراه نباشد، حتى زمانى هم كه صاحب ترجمه به سرودن شعر مشهور نباشد.
ياقوت شعر هم مى سروده ولى اشعارش مدوّن نشده. آنان كه شرح حالش را نوشته اند ابياتى از او نقل كرده اند.
معجم الادباء را نخستين بار خاور شناس بزرگ انگليسى، د. س. مارگليوت، چاپ كرد.
او يك نسخه از كتاب را كه در كتابخانه بريل يافته بود اساس كار خود قرار داد. اين نسخه پر از غلط و خطا بود و به ناچار براى تصحيح از كتابهايى كه از ياقوت نقل كرده بودند چون الوافى بالوفيات صفدى و فوات الوفيات كتبى و روضات الجنّات في احوال العلماء و السادات محمد باقر بن زين العابدين بن موسوى خوانسارى و نيز كتابهايى كه ياقوت از آنها نقل كرده بود استفاده نمود. چاپ مارگليوت هفت جلد است و در قاهره به سال 1907 به طبع رسيده.
سپس ابراهيم يازجى نيمى از كتاب را تصحيح كرد كه در سال 1906 مرگش در رسيد.
نصف باقى را نسطاس حمصى تصحيح كرد. همين ناشر چاپ دوم كتاب خود را آغاز كرد. در حالى كه كتاب طبقات زبيدى و تاريخ دمشق ابن عساكر و نشوار المحاضره تنوخى را، كه همه از معجم الادباء مطالبى برگرفته بودند، در پيش رو داشت.
اين چاپ در سالهاى 1925 و 1927 در قاهره صورت گرفت و 1041 شرح حال را در بر داشت. بار سوم كتاب معجم الادباء در زمره مطبوعات دار المأمون، به همّت احمد فريد رفاعى، در بيست جزء و ده مجلد منتشر شد. آخرين چاپ كتاب به اهتمام و تصحيح دكتر احسان عباس در هفت جلد (شش جلد متن كتاب و جلد هفتم شامل يك مؤخره مفصل در شرح حال ياقوت). آن چه دكتر احسان عباس را به فكر تصحيح مجدد معجم الادباء انداخت يكى آن بود كه در كتب ديگر مثل الوافى صفدى ترجمه هايى بود برگرفته از معجم الادباء ولى در چاپ مارگليوت وجود نداشت. معلوم شد كه اين فقرات مفقود شده و نيز شرح حال كسانى بود كه بر خلاف شرطى كه ياقوت كرده بود كه شاعران را در اين كتاب كه ويژه ادباست نياورد در مطاوى كتاب آمده بود. در اين احوال به كتابى دست يافت به نام بغية الالبّاء من معجم الادباء كه شخصى به نام احمد بن على بن عبد السلام تكريتى براى خود فراهم آورده بود. در آن جا شرح حال شمارى از ادبا آمده بود كه معلوم مى داشت تكريتى از نسخه صحيحترى مختصر را فراهم آورده. 46 اديب بود كه شرح حالشان در چاپ مارگليوت نيامده بود و مختصر فاقد شرح حال كسانى بود كه تنها به شعر اشتهار دارند و اين شرط مؤلف بود در تأليف اثر خود. احسان عباس مى گويد كه اين كتاب كه من تقديم مى كنم نزديكترين صورت به معجم الادباى اصلى است و شايد باز هم نسخه هايى به دست آيد كه همان باشد كه ياقوت فراهم آورده است. اين كتاب شامل 1267 شرح حال است.
مترجم [فارسی کتاب آقای عبد المحمد آيتى] در ترجمه خود پيرايش و تخليصى را اعمال كرده كه بيشتر متوجه اشعار است نه مطالب تاريخى. ذكر اين نكته نيز ضرورى است؛ اين ترجمه بر مبناى معجم الادباء به تحقيق و تصحيح دكتر احسان عباس است. بنا براين پانوشتها نتيجه تحقيق آن استاد ارجمند است.

منبع: ترجمه معجم الادباء، اثر ياقوت حموى (وفات مؤلف: 626 هـ. ق)، مترجم عبد المحمد آيتى، چاپ اول، انتشارات سروش، تهران، 1423 هـ ق.