قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

انواع عبادات
عبادت انواع بسيار زيادي دارد. و ما در اين بخش بعضي از آنها را همراه بادليل شان ذکر مي کنيم:
 
1 و 2- رکوع و سجده:
الله تعالي مي فرمايد: 
{ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (٧٧) } (الحج: 77).
«اي مؤمنين به رکوع رويد و سجده کنيد (مراد نماز خواندن است. و چونکه رکوع و سجده از اشرف ترين ارکان نماز هستند به جاي نماز، اين دو رکن آن ذکر شده است) و رب تان را عبادت کنيد و اعمال خير انجام دهيد تا رستگار شويد».
 
3 و4- نماز و ذبح:
الله تعالي مي‌فرمايد:
{ قُلْ إِنَّ صَلاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ (١٦٢)لا شَرِيكَ لَهُ وَبِذَلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ (١٦٣) }(الأنعام: 163،162).
«بگو: بي‌شک نمازم و قرباني ام و زندگيم و وفاتم براي الله، رب عالميان است، شريکي براي او نيست و امر شده ام که عبادات خود را فقط براي الله بجا آورم و من اولين مسلمان در امتم مي باشم».
و همچنين الله سبحانه و تعالي مي‌فرمايد:
{ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ (٢)إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الأبْتَرُ (٣) }(الكوثر: 2- 3).
«پس نماز بخوان براي ربت و براي او ذبح کن بي شک دشمنت است که از هر گونه خيري محروم مي باشد». 
وهمچنين رسول الله صلی الله علیه و سلم مي فرمايد: «لعَنَ اللهُ من ذَبَح لِغير الله».
«الله لعنت کرده است کسي را که براي غير او ذبح کند».
 
5 و6- نذر و طواف:
 الله تعالي مي‌فرمايد: { ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ (٢٩) } (الحج: 29).
«وبه نذرهاي خود وفا، و به دور خانه کعبه طواف کنند».
 
7- قسم:
در حديث ابن عمر رضي الله عنهما آمده است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: «مَنْ حَلَفْ بغيرِ اللهِ فقد أشرك». وفي لفظ: «فقد كفر».
«کسيکه به غير الله قسم بخورد، شرک ورزيده است». ودر لفظ ديگري: « کسيکه به غير الله قسم بخورد، کفر ورزيده است».
متأسفانه چه بسيارند کسانيکه به سبب جهل و ناداني در اين نوع از شرک و کفر واقع گشته اند و به جاي اينکه به الله قسم بخورند به جان بچه هايشان و يا به اشخاص ديگر قسم مي‌خورند.
  
 8- استعانت:
الله تعالي می فرمايد:{ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ (٥) } (الفاتحة: 5).
«فقط تو را عبادت مي کنيم و فقط از تو استعانت و کمک مي جوئيم».
«بايد دانست که مراد از استعانت جستن، کمک طلبيدن در اموري است که اين امور را کسي جز الله تعالی نمي تواند انجام دهد. و يا ممکن است بر آورده کردن شي مطلوب در قدرت انسان باشد، ولي انساني که از او استعانت جسته مي شود در نزد شخص نباشد. مانند کسيکه دستش را بلند کرده و از شخصي که کيلو مترها از او دور مي باشد طلب بر آورده کردن حاجتش را کند».
وهمچنين در حديث امده است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرموده:  
«إذا سألتَ فاسأل اللهَ، و إذا استْعَنت فاستعِن باللهِ».
«هنگامی که چيزی خواستی، آنرا از الله بخواه و هنگاميکه طلب کمک کردی، از الله تعالی طلب کن».
 
9- ترس:
الله جل جلاله می فرمايد: 
{ إِنَّمَا ذَلِكُمُ الشَّيْطَانُ يُخَوِّفُ أَوْلِيَاءَهُ فَلا تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (١٧٥) } (آل عمران: 175).
«پس از آنها نترسيد و فقط از من بترسيد اگر واقعاً مؤمن هستيد».
«مراد ما در اينجا از ترس، ترس غيب مي باشد مانند اينکه در دل ما از شخصی که کيلومترها با ما فاصله دارد و صدای ما را نمی شنود و يا اينکه در قبر قرار دارد، نوعی ترس و خوف از او وجود داشته باشد، که مبادا اگر فلان حرف را بزنيم و يا فلان کار را انجام دهيم، او از ما نارحت می شود و به ما آسيب و زيان می رساند».
 
10- توکل: 
الله سبحانه و تعالی می فرماید:
{ وَعَلَى اللَّهِ فَتَوَكَّلُوا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (٢٣) } (المائدة: 23).
«و بر الله توکل کنيد اگر واقعاً مؤمن هستيد».
« ممکن است ما بعضي از امور خود را به ديگران واگذار کنيم. و اين هيچ اشکالي ندارد. البته بايستي دو چيز را مراعات کنيم:
1- اين امر فراتر از چهار چوب قدرت مخلوقات نباشد.
2- اين واگذاري با اين اعتقاد همراه نباشد که فلاني حتماً اينکار را انجام خواهد داد. حتي اگر اين کار بسيار آسان باشد بلکه بايستي معتقد باشيم که اگر الله بخواهد اينکار خواهد يافت».
 
11- استغاثه:
«فرق استغاثة با استعانة اين است که در استغاثة انسان، کمکي فوري طلب مي کند مانند کسيکه در حال غرق شدن باشد اما در استعانة کمک خواسته شده ممکن است فوري نباشد».
الله تعالي مي فرمايد:
{ وَإِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلا كَاشِفَ لَهُ إِلا هُوَ وَإِنْ يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلا رَادَّ لِفَضْلِهِ } (يونس: 107).
«و اگر الله تو را به بلا و يا مصيبتي دچار کند، کسي نمي تواند آنرا از تو بر طرف سازد بجز خود او، و اگر بخواهد خيري و نعمتي به تو برساند کسي نمي تواند جلوي اين نعمت را بگيرد».
و همچنين الله تعالي مي فرمايد:
{ وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَنْ دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ (٥)وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاءً وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ (٦) } (الأحقاف: 6،5).
«وکيست گمراه‌تر از کسيکه بخواند جز الله، آناني را که دعاي او را هرگز اجابت نخواهند کرد، و از دعا و طلب او بيخبرند و در روز قيامت هنگامي که مردم حشر مي شوند اين معبودات باطل دشمنان کساني خواهند بود که به سويشان دست دعا بلند کرده بودند، و اين عبادت ايشان را انکار و تکذيب خواهند کرد».
پس اين آيه روشن مي گرداند که استغاثة جستن نيز بايستي از الله باشد و هر کس که از فرشتگان و يا پيامبران و عموماً از هر که غير از الله استغاثة بجويد گمراه مي باشد.
و چگونه امکان دارد، انساني عاقل اين آيات را بشنود و يا بخواند و سپس از غير الله تعالي استغاثة بجويد؟ آيا اين قول الله تعالي را نمي شنود که مي فرمايد:
{ أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الأرْضِ أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلا مَا تَذَكَّرُونَ (٦٢) } (النمل: 62).
«و کيست که دعاي در مانده را هنگامي که از او کمک مي خواهد اجابت مي کند، و بلا و مصيبت را دور مي سازد؟ و شما را بر روي زمين جانشين پيشينيان مي گرداند؟ آيا معبود بحقي جز الله تعالي وجود دارد؟ بسيار کم پند مي پذريد».
و همچنين امام طبراني حديثي روايت کرده است که در آن آمده است: در زمان رسول الله صلی الله علیه و سلم شخص منافقي وجود داشت که به مؤمنين آزار و اذيت فراواني مي رساند. روزي بعضي از مؤمنين گفتند: برويم و از دست اين منافق به رسول الله صلی الله علیه و سلم استغاثة بجوئيم رسول الله صلی الله علیه و سلم در جواب اين عده فرمود «إنه لا يُستغاث بي، و إنما يستغاث بالله».
«بي شک هر گز از من استغاثة جسته نمي شود بلکه فقط از الله استغاثة جسته مي شود».
پس در خاتمه مي توانيم نتيجه بگيريم که هر شخصي براي غير الله تعالي به رکوع و سجود رود و يا براي غير او نذر و ذبح کند، و يا به دور قبر طواف کند و يا به غير الله استغاثة جويد« مثلاً بگويد: اي رسول الله مرا نجات بده و يا: فلاني اين بلا را از من دور کن» ويا از غير الله چيزي بخواهد که قدرت بر آورده کردن آن فقط در دست الله تعالي است و يا..، اين شخص در عمل خود با الله جل جلاله شريک قرار داده است و اين نوع شرک، شرک اکبر مي باشد و هر کس که دچار شرک اکبر شود تمام اعمال او بر باد مي رود و بايستي که از شرک خود توبه کند، چونکه الله سبحانه وتعالي مي فرمايد:
{ إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا (٤٨) } (النساء: 48).
«بي شک هرگز الله شرک ورزيدن به او را نخواهد بخشيد وهر گناهي پايين تر از شرک را براي هرکس که بخواهد (يعني الله تعالي) مي بخشد. و کسيکه به الله شرک ورزد در حقيقت گناهي بزرگ مرتک شده است».
اما هما نطوريکه قبلاً نيز ذکر کرديم انسان مي تواند از شخص زنده- در اموري که در چهار چوب توانايي انسان باشد، کمک بطلبد. و اين عمل او، هيچ منافاتي با توحيد ندارد. شيخ الإسلام ابن تيميه مي‌گويد:
شرک بر دو نوع مي باشد. شرک اکبر و شرک اصغر کسيکه دچار هيچکدام از آنها نگردد، از اهل بهشت خواهد بود و کسيکه مرتک شرک اکبر شده باشد وقبل از اينکه توبه کند بميرد، او از اهل جهنم است. وکسيکه مرتکب شرک اصغر شده باشد اما حسنات او از سيئاتش بيشتر باشد، وارد بهشت خواهد شد. وکسيکه مرتکب شرک اصغر شود و حسناتش از گناهانش کمتر باشد، وارد جهنم خواهد شد. پس شرک اکبر انسان را وارد جهنم خواهد کرد و به همين صورت شرک اصغر اگر زياد باشد. اما اگر شرک اصغر اندک بوده و شخصي که مرتکب آن گشته داراي حسنات زيادي باشد، اين گناه او بخشوده خواهد شد.
مي توان از انواع شرک اکبر سجده کردن و يا نذر کردن براي غير الله را نام برد و از انواع شرک اصغر نيز مي تون رياء و قسم خوردن به غير الله را ذکر کرد.
در اينجا چند آيه را ذکر مي کنيم که در آنها الله تعالي ما را امر مي کند که فقط او را عبادت کنيم. و همچنين روشن مي گرداند که معبودات باطل هيچگونه قدرتي ندارد تا که شايستگي عبادت شدن را داشته باشد، بلکه آنها مانند ساير مخلوقات بسيار ضعيف و عاجزند.
الله تعالي مي فرمايد:
{ يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (٢١) }(البقرة: 21).
«اي انسانها رب تان را عبادت کنيد. ربي که شما و کسانيکه پيش از شما بوده اند را خلق کرده است تاکه پرهيز گار شويد».
و همچنين الله تعالي مي فرمايد: { وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا } (النساء: 36). «و رب تو امر کرده است که عبادت نکنيد مگر او را و به والدين خود لطف و احسان کنيد».
و همچنين هما نطوريکه ذکر کرديم الله تعالي روشن گردانيده است که اين معبوداتي که بسوي آنها دست دعا دراز مي شود، هيچگونه قدرتي براي اجابت کردن دعا ندارند.الله تعالي مي فرمايد:
{ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُبَابًا وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِنْ يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئًا لا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ } (الحج: 73).
«بي شک بجز الله کسانيکه آنها را فرا مي خوانيد نمي توانند مگسي خلق کنند و لو در اين عمل با يکديگر همکاري کنند. و اگر مکس از آنها چيزي بربايد نمي توانند آنرا از مگس پس بگيرند. ناتوان و عاجز است عابد و معبود».
الله تعالي به ما ياد مي دهد که تمام امور فقط به دست اوست:
{ وَإِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلا كَاشِفَ لَهُ إِلا هُوَ وَإِنْ يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلا رَادَّ لِفَضْلِهِ }(يونس: 107)
«و اگر الله تو را به بلا و يا مصيبتي دچار کند، کسي نمي تواند آنرا از تو بر طرف سازد، مگر او . و اگر بخواهد خيري و نعمتي به تو برساند کسي نمي تواند جلوي اين نعمت را بگيرد».
همانطوري که واضح است اين آيه خطاب به سيد المرسلين رسول الله صلی الله علیه و سلم مي باشد پس اگر رسول الله صلی الله علیه و سلم نمي تواند مصيبتي را که بر او نازل شده است از خود دور کند، به همين ترتيب نيز نمي تواند مصيبتي را که بر ديگري نازل شده است از او دور سازد. و اگر رسول الله صلی الله علیه و سلم که اشرف الأنبياء مي باشد نتواند چنين کاري انجام دهد، کساني که داراي مقامي پايين تر از رسول الله صلی الله علیه و سلم هستند، نيز تواناني و قدرت آنرا نخواهد داشت که بلايي را از کسي درو کنند و يا نعمتي به او برسانند پس واضح مي گردد که اينکار را کسي جز الله تعالي نمي تواند انجام دهد. و روي آوردن به کسي جز او در اينکار نوعي شريک قرار دادن براي او در اموريست که فقط او تواناني انجام آنرا دارد.


از کتاب: بسوي نور توحيد، ترجمة کتاب تطهير الجنان والأرکان عن الشرک والکفران، نوشتة: شيخ أحمد بن حجر آل بطامي، شیخ اسحاق دبیری رحمه الله