ذکر صاحب الدعوه ابو مسلم المروزى
صاحب تاریخ مقدسى گوید: که در اسم و نسب او اختلاف است، بعضى گفتهاند:
از عرب بود، ولادت او باصفهان بود، و پرورش او در میان فرزندان ادریس بن عیسى العجلى بود، و در مکتب قرآن با ایشان حفظ کرد، و لغت و اشعار یاد گرفت، و بیشتر اهل تاریخ برانند، که او باصل از عجم بود، اما فاضل و حافظ و پرهیزگار، مردى بود کوتاه بالا، گندمگون، پاکیزه پوست، شیرین منظر، دراز پشت کوتاه ساق. هرگز کس او را خندان ندیدى و مزاح نکردى، از هیچ فتح تازه روى ننمودى، و از هیچ نکبت ترش روى نگشتى، سخت دل عظیم بود و بر کس رحم نیاوردى. تازیانه شمشیر او بود، جمله اصناف را که بر دولت بنى امیه دل نهاده بودند و نشو و نما در ولایت بنى مروان یافت، از خراسان و یمن و ربیعه از زهاد و عباد و قضات و ملوک و دهاقین و مجوس و نصارى و یهود و غیر آن جماعت را همه بکشت، روایت آنست که بى آنچه در جنگها و حصارها بکشت سیصد و شصت هزار مرد را در مقام سیاست بکشت، جهان را از خوارج بنى امیه خالى کرد، و دولت به عباسیان رسانید. بتأیید الله و نصره.
او را سه زن بود، مرد غیور بود بر حرم خود، سالى یک کرت بفراش زن خود نرفتى، عظیم جوانمرد بود و بى طمع، هرگز از هیچکس طمع نکرد و نخواست و نستد. او را یک هزار طباخ بود، هر روز سه هزار من نان در مطبخ او بپختندى و صد و سى گوسپند بیرون گاوان و مرغان خرچ شدى. یک هزار و دویست سر بارکش بود آلات مطبخ او را، سالى که به حج رفت در قافله ندا فرمود هر که در قافله به جهت طعام آتش کند، من از خون او بیزارم. باید که آنچه ما یحتاج طعام و شراب جمله اهل قافله است از من باشد، در رفتن و آمدن جمله اعراب بادیه از خوف او از حوالى راه نقل کردندى، و بموضع دیگر رفتندى. چون بمکه رسیدى بر کنار حرم از مرکب پیاده شدى و پاى برهنه میرفت، تا نماز پیشین و واجبات و فرایض و آداب و شروط حج بجاى آوردى رحمة الله علیه. و ولادت او در سنه اثنین و مائه بود، و در سنه سبع و ثلثین و مائه بر دست ابو جعفر المنصور که دوم خلیفه بود شهادت یافت، و مدت عمر او سى و پنج سال بود علیه الرحمة و الغفران.
و لقب او شهنشاه شد، و نوبت او بر سر چهار سوى مرو شاهجان خراسان میزدند، تا سال سنه سبع و عشر و ستمائة، که خروج چنگیزخان ملعون بود. اسپ نوبتى او بر در قصر او که در مرو ساخته بود میداشتند. حق تعالى او را و جمیع خلفاء بنى العباس را و سلاطین ماضیه را غریق رحمت گرداناد.
به نقل از کتاب: طبقات ناصرى، مؤلف: ابو عمر عثمان بن محمد المنهاج سراج الجوزجانى (م بعد 658)، تحقیق: عبد الحى حبیبى قندهارى، تهران، دنیاى کتاب، چ اول، 1363ش.