قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

جماعت اسلامي در شبه قارهء هند – پاكستان
 
تعريف:
-جماعت اسلامي شبه قارهء هند پاكستان يك گروه اسلامي معاصر است كه تمام كوشش خودرا در راه نفاذ و تطبيق شريعت اسلامي در زندگي مردم و مقابلهء جدي با همه گروه هاي علماني كه ميخواهند بر منطقه سلطه  حاصل كنند، تمركز داده است.
تأسيس و اشخاص برازنده:
اول: داعي و مؤسس آن:
-ابوالاعلى مودودي : ( 1321-1399هـ) ( 1903-1979م) در شهر اورنك آباد دكن ولايت حيدرآباد تولد شد، تربيه و تعاليم ابتدائي خود را نزد والدش سيد احمد حسن فراگرفت، نسبش به خاندان قطب الدين مودودي كه مشهور به ديانت و روحانيت بود، ميرسد.
-مرحلهء دعوتش از زمان دخول در ميدان  نويسندگي و امور فرهنگي در سال 1918م شروع شد. در سال 1920م يك جبهه فرهنگي از روزنامه ها و مجلات تشكيل داد كه هدف از آن آزادي ملت مسلمان و تبليغ اسلام بود. وي در چندين جريده به حيث نويسنده ، مدير، و رئيس ايفاء وظيفه نمود.
-كتابش ( الجهاد في الاسلام) كه سال 1928م به نشر رسيد، تأثير بزرگي در تشويق نفـوس و بر انگيـختن آنها در مقـابل انگليس و بت پرستان و در مقابل  تمام دشمنان اسلام در همه جا داشت.
-سال 1933م مجلهء ( ترجمان القرآن) را از حيدرآباد دكن به نشر رسانيد، شعار اين مجله اين بود كه «اي مسلمانان: دعوت قرآن را با خود داشته بر پاخيزيد و عالم را حلقه كنيد» از طرف همين مجله افكار خودرا به مردم پاكستان رسانيد كه اين كار راه را به تأسيس جماعت اسلامي وي بعد ها هموار ساخت.
-در سال 1937- 1938م نظر به دعوت محمد اقبال (1873-1938م) به لاهور رفت، و در باثانكوت دار الاسلام تأسيس نمود كه در آنجا اشخاص را تربيه مينمود و كتاب تأليف ميكرد، ولي علامه اقبال بعد از رسيدن مودودي چند ماهي زنده بود و بعد از آن جهان فاني را وداع گفت.
-از طريق مجلهء ترجمان القرآن مودودي علماء و رهبران مسلمانان را به سوي مجلسي كه در لاهور 26اغسطس 1941م/1360هـ ترتيب داده بود، فراخواند، در اين مجلس (75) شخص كه ممثل بلاد مختلف هند بودند حضور داشتند و در همين مجلس جماعت اسلامي تأسيس گرديده و شخص مودودي به حيث امير جماعت تعيين گرديد.
-در آن ايام كه زمام سلطه به دست بريطانيايی ها بود، مودودي فتواي جرئت مندانه خودرا ، مبني بر حرام بودن خدمت وكار در قواي اشغالگر، صادر نمود، كه اين خود جماعت را در ابتداء ظهورش مورد هجوم قواي استعماري قرار داد.
-در 28 اغسطس 1947م پاكستان با هر دو جزء خود  [پاكستان  فعلي وبنگلديش] از هند بت پرست به حيث يك كشور مستقل جدا شد. در عقب آن قيادت نوي براي جماعت اسلامي در هند قدم به ظهور نهاد اين كار صرف بخاطر تسهيل امور اداري جماعت بود و بس، و در آن اوقات  جماعت به پاي خود ايستاده شده بود، براي مسلمانان مهاجر اردوگاه هائي تشكيل داده به آنها كمك هاي اضطراري ميكرد.
-مودودي در زندگي خود، بخاطر جرأتي كه در مقابل معارضين تطبيق شريعت اسلامي در پاكستان داشت، چندين بار محبوس گرديده بود كه در بعضي از آنها حكم اعدامش نيز صادر گرديد، ولي بعدا تخفيف شده حكم اعدام عملي نمي شد، اما اين محبوسيت ها در عزم متين وي تغييري نياورد، بلكه ايمانش به دعوت و مبادي اسلامي اش راسخترمي گرديد.
-جماعت اسلامي مجاهدين كشمير را در راه جهاد عليه هند كمك نموده براي شان مركز هاي طبي  و كمپ ها تشكيل مي داد.
-در نومبر 1971م پاكستان به دوبخش تقيسم گرديد: پاكستان غربي كه نام خودرا حفظ نمود، پاكستان شرقي كه بنام بنگلديش مسمى گرديد، اين انقسام استاذ مودودي را خيلي  ناراحت ساخت.
-در اوائل نومبر  1972م مودودي نظر به درخواست خودش و بخاطر مختل بودن صحتش از مقام خود كه به حيث امير جماعت بود استعفاء نموده به بحث، تحقيق و نوشتن رو آورد و به تكميل كتاب خود ( تفهيم القرآن) پرداخت، بعد از استعفاء وي ميان طفيل محمد به حيث امير جماعت تعيين گرديد.
-در 27فبراير 1979م  جائزهء خدمت اسلام از طرف ملك فيصل به مودودي اعطـاء گرديـد، ولي وي اين مبلغ را براي تأسيس (مـجمع المعارف الإسلاميه ) در لاهور صرف نمود.
-در 1/11/1399هـ /22/9/1979م بعد از يك عمليات جراحي كه در نيورك به وي صورت گرفت مودودي  به جانب پروردگارش شتافت ، جنازه اش با سوكواري عالم اسلامي به لاهور نقل داده شد.
 مودودي دعوتي، رجالي و كتابخانه اي كه آباد از تأليفاتش بود از خود به ميراث گذاشت، البته كتب و تأليفاتش به چندين لسان ترجمه گرديده به كرات و مرات به چاپ رسيده است.
دوم : اشخاص بارز:
1-در پاكستان.:
-ميان طفيل محمد: متولد ( 1914م) يكي از اعضاء مؤسسين، در زندگي مودودي به حيث معاون جماعت ايفاء وظيفه مينمود،بعدا در سال 1972م به جاي مودودي به حيث امير جماعت تعيين گرديد، و در سال 1977م انتخابش بار ديگر تجديد گرديده و تا سال 1981م در اين منصب خود باقي ماند، وي با مودودي محبوس نيز شده بود، و در بسياري از مجالس در داخل پاكستان و خارج از آن شركت ورزيده بود، چندين شهادتنامهء دانشگاهي در علم فزيك، رياضيات و قانون بدست آورده بود.
-قاضـي حسـين احمد : وي نيز به حيث معاون جماعت ايفاء وظيفه مينمود، بعد 
از ميان طفيل محمد 1987م به حيث امير جماعت انتخاب گرديد.
-خورشيد احمد : نائب امير، و وزير سابقه در مجلس وزراء 1978م، وعضو مجلس صوبائي  پاكستان.
-محمد اسلم سليمي : منشي عمومي جماعت.
-خليل احمد حامدي: مدير دارالعروبة و مدير معهد عالمي مودودي براي تدريسات اسلامي.
-خرم جاه مراد: مدير مؤسسه اسلامي در انجلترا ( ليستر)، امير جماعت اسلامي در پايتخت پاكستان شرقي قبل از تقسيم  و فعلا نائب منشي عمومي.
-امين احسن اصلاحي: از علماء بزرگ كه همراه با مودودي محبوس گرديد، ولي وي جماعت را بخاطري كه در ميدان سياست و انتخابات داخل گرديد، ترك نمود، اما كتبش فعلا هم ضمن منهج درسي جماعت، تدريس ميشود.
-پروفيسور عبد الغفور احمد: وي امير جماعت اسلامي گراچي، عضو پارلمان مركزي و وزير معادن و صنايع در دور وزارت 1978م بود.
-محمود اعظم الفاروقي: عضو پارلمان و وزير اطلاعات و كلتور 1978م.
-سيد اسعد جيلاني: امير صوبهء پنجاب، و فعلا عضو پارلمان مركزي كه از جانب جماعت  انتخاب گرديده است، بيشـتر از (80)كتـاب، در نواحـي مختـلـف
 زنـدگي اسلامي از وي به نشر رسيده است.
-چودري رحمة الـهي: وي وزير آب و برق، در دور وزارت 1978م بود.
2-در هند:
أبوليث الإصلاحي الندوي: اولين امير جماعت در هند، بعدا امارة را ترك نمود، ولي بار ديگر انتخاب گرديد و تاحال به وظيفهء خويش ادامه ميدهد.
-شيخ محمد يوسف: وي بعد از دورهء اول أبو ليث، به حيث امير جماعت ايفاء وظيفه نمود.
-سيد حامد حسين: وي از جملهء خطيبان و داعيان مشهور بود و بعد از حج سال 1405هـ در جده وفات نمود.
-افضل حسين : وي فعلا منشي عمومي جماعت است، و كار شناس در امور تربيه ميباشد، تقريبا سي كتاب در اين مورد نوشته است.
-سيد احمد عروج القادري:  فعلا نائب امير جماعت،و رئيس تحرير مجلهء «زندگي» كه زبان فعلي جماعت اسلامي درهند ميباشد، است.
3- در بنگلديش : 
-ابو كلام محمد يوسف : اولين امير جماعت در بنگلديش بعد از جدائي از پاكستان سال 1972م.
-عباس علي خان: امير فعلي جماعت.
-غلام اعظم : حكومت بخاطر بيم دادن وي و تنگ ساختن ساحه بر حركت داعيانهء وي  تذكرهء هويتش را مصادره نموده اسـت، بنابرآن وي بدون تـذكره
 زندگي مينمايد، وي امير جماعت در پاكستان شرقي قبل از جدائي بود.
4- در جاهاي ديگر:
-امراء و شخصيات بارز ديگري هم است در: سريلانكا ، كشمير، و سيلان.
افكار و معتقدات:
-عقيدهء جماعت همان عقيده مسلمانان اهل سنت و جماعت است و فكر شان به  طور اجمال از اين عقيده بيرون نيست كه آن عبارت است از دعوت به سوي يكتا پرستي، تمسك به كتاب خداوندجل جلاله و سنت پيامبر خدا r و كوشش جدي در راه تطبيق شريعت اسلامي در زندگي بشر.
-عقيدهء دائمي مودودي اين بود كه : اسلام يك نظام فلسفي صرف نيست بلكه يك نظام كامل براي زندگي است و تا وقتيكه نمونه و مثال آن را عملا در پيش روي خود نبينيم، از راه كلام و سخن هيچ خدمتي به اسلام كرده نمي توانيم.
-برنامه هاي اصلاحي مودودي از چهار نقطه تشكيل ميشود: 
1-تزكيه و پاك كردن افكار.
2-اصلاح خود فرد.
3-اصلاح اجتماع.
4-اصلاح نظام حكومت.
-مودودي جهاد و كوشش خودرا درمقابل چهار چيز تمركز داده بود:
1-درمقابل مفكورهء اتحاد قومي كه در داخل هند وجود داشت . البته اين دعوتي بود كه حزب كانگرس هند آنرا ايجاد نموده بود، حزبي كه بسوي اتحـاد قومي ميان
 مسلمانـان و هنـدوها دعـوت ميكرد  مودودي در اين باره دو كتاب نوشته كه يكي بنام (المسلمون والصراع الحالي) دوم بنام (مسألة القومية) است.
2-ضد سيطره وتسلط تمدن غربي.
3-ضد فرمان رواياني كه داراي افكار ضد اسلامي بودند.
4-ضد تنگ نظري هاي ديني.
-مودودي بخاطر مستحكم شدن حركت به سه نقطه تأكيد مي كرد: 
1-شخص بايد به اين قناعت نكند كه همراهانش در عقيدهء خويش قوي هستند بلكه در رفتار  فردي خويش نيز بايد رضايت بخش باشند.
2-بايد نظام دعوت چنان محكم و قوي باشد كه هيچ نوع تساهل و سستي را نپذيرد.
3-بايد دعوت مشتمل بر دو نوع از داعيان باشد:
الف: داعياني كه داراي ثقافت اسلامي قديمه باشند.
ب: داعيانيكه داراي ثقافت و علوم عصري جديد باشند.
-در سخنرانيى كه مودودي در دانشكدهء حقوق لاهور بتاريخ 19/2/1948م ايراد فرموده بود چهار درخواست اساسي را كه حيثيت اهداف دولت آيندهء پاكستان را داشت، اعلان نمود، كه آنها قرار ذيل ميباشند:
1-حاكميت در پاكستان خاص خداوندجل جلاله بوده حكومت پاكستان جز نافذ ساختن اوامر خداوند  Uحق ديگري ندارد.
2-يگانه قانون اساسي دولت، شريعت اسلامي ميباشد.
3-الغاي تمـام قوانينيكه مخالـف شريعـت اسلامي باشـد و در آينده نيز قانوني 
وضع نشود كه مخالف شريعت باشد.
4-حكومت پاكستان سلطهء خود را در داخل حدودي نافذ كرده ميتواند كه آنرا شريعت تعيين كرده است.
-نقاط چهارگانهء مذكور هنگامهء وسيعي را در پي داشت طوري كه هزاران رساله و مكتوب از مناطق مختلف در تأييد آنها و مطالبه به آنها وارد گرديد، حكومت فورا برضد آنها قيام نموده مودودي و همراهانش را به سبب آن زنداني نمود، ولي ديري نگذشت كه حكومت در مقابل آن نرمش نشان داد و فيصلهء گروه تأسيسه كه بنام فيصله هاي اهداف معروف است، و تا حال به حيث اساس نظريهء اسلامي در دولت پاكستان  شمرده ميشود، درمارچ 1949م صادر گرديد.
-مودودي طريقهء دعوت خودرا در اساليب ذيل منحصر ساخته بود:
* اسلوب زراعت. 
* اسلوب طبابت.
* اسلوب تصنيف ( طلبه –كارگران – زارعين – مدافعين - طبيبان…)
* اسلوب در نظر داشت امر مهم درجه اول و بعد درجه دوم.
* اسلوب عمل قبل از سخن.
-جماعت بخاطرايجاد  يك حركت منظم طلاب اسلامي كار نمود كه بعدا آن حركت بنام ( اسلامي جمعيت الطلبه ) مسمى گرديد. اين حركت يك گروه مستقل در كار و ادارهء خود بوده اشتراكي ها، كمونست ها، و علماني ها را مغلوب خود ساخته اند و اكثر كرسي هارا در مجالس مختلف طلاب اشغال مينمايند.
-جماعت اسلامي به طرفداري مهاجرين و مجاهدين افغاني برخاست و براي شان اردوگاه ها و شفاخانه ها تشكيل داد واز آنان پشتيواني كرد، و تا حال وظيفهء مهم جماعت در پاكستان همين است.
-جماعت به مدت نو سال ( 1947- 1956م) در مقابل اشتراكي ها، هندوها و بيدين ها داخل معركه و مجادله گرديد، تا آنكه قانون 1956م وضع شد كه تأييد و جانبداري از نظر اسلامي به شمار ميرود، ولي اين مقابله  با اشكال مختلف  تا امروز ادامه دارد.
-در مرامنامهء جماعت اسلامي در پاكستان چنين آمده است:
* جماعت بايد كتاب خداوند جل جلاله و سنت رسولش r را به حيث دو مصدر احتجاج و استدلال در تمام امور زندگي باخود داشته باشد.
* به خلاف گروه هاي  سري در جهان، مقابله و كوشش جماعت بخاطر رسيدن به هدفش  بايد از راه هاي مخفي نباشد، بلكه هر كاري كه انجام ميدهد آشكارا و در روشني روز باشد.
* جماعت ، بخاطر عملي كردن اصلاحاتي كه در جستجوي آنست و انقلابي كه در طلبش قرار دارد  از طرق دستوري و قانوني پيش ميرود، همچنان به خاطر تغيير و نوآورييكه آنرا هدف قرار داده است در تلاش كسب نمودن راي عام مردم است.
 
ريشه هاي فكري و اعتقادي:
-أبو الأعلى مودودي در قدم اول دعوت خود را از كتاب خداوند U و سنت رسولش e اخذ نموده است.
-دعوت وي متأثر از دعوت شيخ محمد بن عبد الوهاب است، زيرا مودودي نيز بر پاك كردن عقيده ازشوائب شرك، ضروري بودن بازگشت به سوي دو سرچشمهء زلال ( قرآن و حديث)، رجوع  به سوي دليل در هر امري و از بين بردن بدعات وارده در دين، شديدا و دائما اصرار ميورزيد.
-مودودي از فيلسوف اسلام محمد اقبال لاهوري، كه فكر جدائي پاكستان مسلمان از هندوستان بت پرست، را به ميان آورد، نيز متأثر بود و اقبال را خيلي دوست داشت، ايشان فقط سه بار باهم ملاقات گرده اند و درهر سه بار فكرهاي شان خيلي زياد باهم مطابقت داشت.
-بين دعوت اخوان المسلمين و دعوت جماعت اسلامي تأثير و تأثر [تأثير دهي و تأثير پذيري] وجود داشت و كتب هريكي از اين دو جماعت در منهج ديگر تدريس ميشد. حسن البنا كتاب «الجهاد في الاسلام» را كه مودودي تأليف نموده بود مطابق به افكار جهادي خود  يافته تعجب و خوشي خود را از آن اظهار نمود.
انتشار و جاهاي نفوذ:
-مركز جماعت در پاكستان ميباشد.
-مركز جماعت اسلامي در پاكستان همانا المنصوره شهر لاهور است.
-افراد جماعت رهبري هاي متعددي در بنگلديش، هند، سريلانكا، كشمير، و غيره دارند، كه اين تعدد تنها بخاطر كارهاي اداري است و در غير آن همهء آنها داراي فكر و جهت واحدي هستند ويك منطقه بامنطقهء ديگر هيچ نوع اختلافي ندارند.
-جماعت اسلامي در پاكستـان نـفوذ  قوي و تأييد گستردهء مردم را باخود دارد 
كه حتى در مجالس مختلف حكومتي جاي خود را اشغال نموده است.
مراجــع:
1- أبو الأعلى المودودي:               اسعد جيلاني- ترجمه دكتور سمير عبد الحميد 
    فكره و دعوته                      ابراهيم- شركت فيصل در لاهور-طبع اول به 
                                        عربي -1398هـ /1978م.                                         
2-الإمام أبوالأعلي المودودي:         خليل احمد الحامدي- المكتبة العـلمية- لاهور 
   حياته، دعوته، جهاده               – پاكستان –1980م.
3- الموسوعة الحركية (دو جلد)       فتحـي يكن-دار البـشير- عمان- الاردن- 
                                        1403هـ /1982م.
4-دستور الجماعة الإسلامية           خليل احمد الحامدي آنرا به عربي نقـل  داده 
    بباكستان.                          است- دار العروبة- الـمنصـورة-لاهور-
                                        پاكستان -1982م.
5-كتب و تأليفات أبو الأعلى مودودي كه زياد و مشهور است.

به نقل از: موسوعه آسان در بيان فرقه ها و گروهها (به زبان فارسی)، نويسنده : دکتر حماد الجهني، مترجم : محمد طاهر (عطائي)، الناشر: مركز الثقافة الإسلامية " بخارى".