قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

دعاهایی منتخب برای کودکان و بزرگ‌سالان[1]


محمد بن علی بن ابراهیم عرفج

 

 
آداب و کیفیت دعا
(1) دعا همان عبادت است و خداوند در قرآن کریم بدان دستور داده‌ و وعده‌ فرموده‌ که‌ به‌ دعای بندگانش پاسخ خواهد داد، خداوند عزوجل می‌فرماید:
{ وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ ‏ }غافر:60
(پروردگار شما مي‌گويد: مرا به فرياد خوانيد تا بپذيرم. كساني كه خود را بزرگتر از آن مي‌دانند كه مرا به فرياد خوانند، خوار و پست داخل دوزخ خواهند گشت).
(2) دعا باید با ثناگویی از خداوند عزوجل و صلوات بر پیامبر صلي الله عليه و سلم شروع و پایان یابد.
(3) دعا برای غیر از خداوند عزوجل جایز و مشروع نمی‌باشد.
(4) لازم است که‌ در حین دعا، خشوع و خضوع به‌ بنده‌ دست دهد.
(5) باید با صرار دعا نمود و برای پاسخ آن عجله‌ نشود و بهترین اوقات را برای دعا انتخاب کرد.
(6) برای خود، پدر و مادر، برادران، خویشاوندان، مسلمانان، همسایگان، بیماران، مردگان مسلمان، هدایت گناهکاران، کسانی که‌ در حق من نیکی کرده‌اند، حکام و علما دعا می‌نمایم.
(7) نباید هرگز علیه‌ خود، خانوده‌ و یا اموال دعا نمود.
(8) گفتن آمین در حین شنیدن دعا.
 
 
فایده‌ دعا و ذکر
(1) تقرب و نزدیک شدن به‌ خداوند.
(2) دعا یکی از اسباب‌های رسیدن به‌ آرزوهای شخص مسلمان است.
 
 

دعا و اذکاری مأثور برای کودکان و بزرگ‌سالان[2]
 دعای هنگام داخل شدن به‌ توالت: این‌که‌ قبل از وارد شدن بگوید: 
«بسم الله، اللهم إني أعوذ بك من الخُبث والخبائث».
(به‌ نام خدا، الهی! از جن‌های خبیث و پلید، اعم از زن و مرد، به‌ تو پناه می‌برم).


دعای هنگام خارج شدن از توالت: 
«غُفرانك».
(الهی! از تو آمرزش می‌طلبم).
 

دعای داخل شدن به‌ مسجد: «اللهم افتح لي أبواب رحمتك».
(الهی! درهای رحمت خود را بر من بگشا).
 

دعای خارج شدن از مسجد: «اللهم إني أسألك من فضلك».
(الهی! از تو فضل را مسألت می‌نمایم).
 

دعای هنگام خوابیدن: «باسمك اللهم أحيا وأموت».
(الهی! به‌ نام و یاد شما زنده‌ می‌شوم و می‌میرم).
 

أذكار هنگام بيدار شدن از خواب: «الحَمْدُ للهِ الَّذِي أَحْيَانا بَعْدَ مَا أمَاتَنَا وإلَيْهِ النُّشُورُ».
(تمام ستايش ها از آنِ خدايى است كه پس از ميراندن ما را زنده كرده است، و بازگشت به سوى اوست).
 

دعاي عطسه و آداب آن: هرگاه يكى از شما عطسه زد، بگويد: (الحَمْدُ ِللهِ)، و برادر يا دوستى كه مى شنود بگويد: (يَرْحَمُكَ اللهُ)، و او در جوابش بگويد: (يَهْدِيْكُمُ اللهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ).
 

دعای سوار شدن بر مركب: «الحمد لله الذي سخر لنا هذا وما كنا له مقرنين وإنا إلى ربنا لمنقلبون».
(حمد از آنِ ذاتى است كه اين مركب را در اختيار ما قرار داد در حالى كه ما نمى‌توانستيم آن‌را مسخّر گردانيم، همانا بازگشت ما به سوى پروردگار است).
 

هرگاه ترس شما را فرا گرفت، از شر شیطان به‌ خداوند پناه ببر.
 
دعاهای خوابیدن و بیدار شدن
«اللهم أسلمت نفسي إليك، ووجهت وجهي إليك، وفوضت أمري إليك، وألجأت ظهري إليك: رغبة ورهبة إليك، لا ملجأ ولا منجى منك إلا إليك، آمنت بكتابك الذي أنزلت، وبنبيك الذي أرسلت»[3].
(بار الها! جانم را به تو سپردم، و كار خود را به تو تفويض نمودم، و چهره ام را به سوى تو گرداندم، و به تو اتّكا كردم، در حالى كه به نعمت هاى تو اميدوارم و از عذابت بيم ناكم، به جز تو پناهگاهى و جاى نجاتى ندارم. الهى! به كتابى كه تو نازل فرمودى، و پيامبرى كه تو مبعوث كردى، ايمان آوردم).
و آیة الکرسی را می‌خواند[4] و دستانش را جمع کرده‌ و در آنان فوت می‌نماید و معوذات را قرائت کرده‌ و با دستانش سه‌ مرتبه‌ بدنش را مسح می‌نماید. و سی‌و‌سه‌ مرتبه‌ «سبحان الله»‌، سی‌‌وسه‌ مرتبه‌ «الحمدلله‌» و سی‌وچهار مرتبه‌ «الله‌اکبر» را می‌گوید[5].


 دعاي هنگام غلتيدن از پهلو به پهلو در شب: «لا إله إلا الله الواحد القهار، رب السماوات والأرض، وما بينهما العزيز الغفار»[6].
(هيچ معبودى بجز الله «بحق» يكتا و قادر مطلق، وجود ندارد. پروردگار آسمان ها و زمين و آنچه در ميان آنهاست، خداوند شكست ناپذير، بسيار آمرزنده).


 دعاي موقع هول و هراس و پريشاني: «أعوذ بكلمات الله التامات، من غضبه وعقابه، وشر عباده، ومن همزات الشياطين، وأن يحضرون»[7].
(به وسيله ى كلمات كامل الهى از خشم و مجازات او، بدى بندگانش و سوسه هاى شياطين و از اينكه آنها نزد من بيايند به خدا پناه مى برم).


اعمالي كه پس از ديدن رؤيا يا خواب بد بايد انجام گيرد: «... ينفث عن شماله ثلاثاً».
(سه بار به طرف چپ خود فوت كند [فوتى كه با كمى رطوبت آب دهان همراه باشد]).
 «وليتعوذ من الشيطان، فإنها لا تضره» [8].
(سه بار از شيطان و از شر آنچه كه ديده است به الله پناه برد که‌ دیگر بدو ضرر نمی‌رساند).
«ليتحول عن جنبه الذي كان عليه»[9].
(پهلوى خود را جابجا كند).
 «ولا يذكرها لأحد»[10].
(در مورد آن با كسى صحبت نكند).


أذكار هنگام بيدار شدن از خواب: «الحمد لله الذي أحيانا بعدما أماتنا وإليه النشور»[11].
(تمام ستايش ها از آنِ خدايى است كه پس از ميراندن ما را زنده كرده است، و بازگشت به سوى اوست).
«الحمد لله الذي عافاني في جسدي، ورد عليَّ روحي، وأذن لي بذكره» [12].
(تمام ستايش‌ها مر خدايى راست كه به جسمم سلامت بخشيد، و روحم را به من بازگرداند، و به من اجازه ذكرش را داد). 
 
أذكار صبح و شب
 هرگاه صبح فرا رسید، مسلمان می‌گوید: «اللهم بك أصبحنا، وبك أمسينا، وبك نحيا، وبك نموت، وإليك النشور»[13].
(بار الها! با لطف تو صبح كرديم، و با عنايت تو به شب رسيديم، و به خواست تو زنده ايم، و به خواست تو مى ميريم، و رستاخيز ما بسوى تو است).
 و هرگاه شام فرا رسید، مسلمان می‌گوید: «اللهم بك أمسينا، وبك أصبحنا، وبك نحيا، وبك نموتُ، وإليك المصير».[14]
(بار الها! با لطف تو شام كرديم، و با عنايت تو به صبح رسيديم، و به خواست تو زنده‌ايم، و به خواست تو مى‌ميريم، و رستاخيز ما بسوى تو است).
 
اذکار پوشیدن لباس
 وقتی انسان مسلمان لباسش را پوشید، می‌گوید: «الحمدُ لله الذي كساني هذا، ورزقنيه من غير حَوْل مني ولا قوة»[15].
(حمد از آنِ خدايى است كه اين لباس را به من پوشانيد و بدون اينكه من قدرت و توانايى داشته باشم آنرا به من عنايت كرد …).
دعاي هنگان در آوردن لباس: « بِسْمِ اللهِ»[16]. (به‌ نام خدا).
 دعاي پوشيدن لباس نو: «اللَّهُمَّ لَكَ الحَمْدُ أَنْتَ كَسَوتَنِيهِ، أسْألك مِنْ خَيرِهِ وخَيْرِ ما صُنع لَهُ، وأعُوذُ بِكَ مِنْ شرِّه وشَرِّ ما صُنِعَ لَهُ»[17].
(الهى! ستايش براى تو است، تويى كه اين لباس را به من پوشاندى، از تو خير آنرا مى خواهم، و خير آنچه را كه براى آن ساخته شده است. و به تو از بدى آن و بدى آنچه كه براى آن ساخته شده است پناه مى برم).
دعا براي كسي كه لباس نو پوشيده است: «البس جديداً، وعش حميداً، ومُت شهيداً»[18].
(لباس جديدى را بپوشى، و زندگى نيكويى داشته باشى، و با شهادت از اين دنيا بروى).
 
اذکار خوردن غذا:
إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ طَعَامَاً فَلْيَقُلْ: بِسْمِ اللهِ، فِإنْ نَسِيَ فِي أَوَلِهِ فَلْيَقُلْ: بِسْمِ اللهِ فِيْ أَوَّلِهِ وَآخِرِهِ[19].
(هرگاه، يكى از شما خواست غذا بخورد (بِسْمِ اللهِ) بگويد، و اگر در اول غذا خوردن فراموش كرد بگويد (بِسْمِ اللهِ فِيْ أَوَّلِهِ وَآخِرِهِ).
بعد از پایان غذا بگوید: «الْحَمْدُ ِللهِ الَّذِيْ أَطْعَمَنِيْ هَذَا وَرَزَقَنِيْهِ، مِنْ غَيْرِ حَوْلٍ مِنِّيْ وَلاَ قُوَّةٍ»[20].
(سپاس خداى را كه اين غذا را به من خورانيد بدون اينكه من قدرت و توانى داشته باشم).
دعاي هنگام افطار كردن: « ذَهَبَ الظَّمَأُ وَابْتَلَّتِ الْعُرُوْقُ، وَثَبَتَ اْلأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللهُ»[21].
(تشنگى برطرف شد، رگها تَر شدند و پاداش ـ إن شاء الله ـ ثابت گشت).
 دعا براي كسي كه به ما آب دهد يا قصد آب دادن داشته باشد: «اللهُمَّ أَطْعِمْ مَنْ أطْعَمَني وأَسْقِ مَنْ سْقَاني»[22].
(الهى! بخوران به كسى كه مرا خورانيد، و بنوشان به كسى كه مرا نوشانيد).
 دعاي روزه دار براي خانواده اي كه نزد آنان افطار كند: « أَفْطَرَ عِنْدَكُمُ الصَّائِمُوْنَ، وَأَكَلَ طَعَامَكُمْ الأَبْرَارُ، وَصَلَّتْ عَلَيْكُمْ المَلاَئِكَةُ»[23].
(روزه داران نزد شما افطار كنند، و نيكان غذايتان را بخورند، و فرشتگان بر شما درود بفرستند).
 
اذکار منزل
 هرگاه مسلمان داخل منزلی شد، با ذکر و یاد خدا وارد می‌شود[24] و از افراد آن خانواده‌ سلام می‌کند:
{فَإِذَا دَخَلْتُم بُيُوتاً فَسَلِّمُوا عَلَى أَنفُسِكُمْ} النور:61
 
 و هرگاه بخواهد به‌ منزل دیگران وارد شود، اجازه‌ می‌گیرد: 
{‏ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ‏} النور: ٢٧
(اي مؤمنان! وارد خانه‌هائي نشويد كه متعلّق به شما نيست، مگر بعد از اجازه گرفتن (با زنگ زدن يا در كوبيدن و كارهائي جز اينها) و سلام كردن بر ساكنان آن . اين كار براي شما بهتر است (از ورود بدون اجازه و سلام). اميد است شما (اين دو چيز را به هنگام رفتن به منازل ديگران رعايت و آنها را) در مد نظر داشته باشيد)
و هرگاه از منزل بیرون آمد، می‌گوید: «بِسْمِ اللهِ، تَوَّكَّلْتُ عَلَى اللهِ، وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ»[25].
(به نام خدا، بر خدا توكّل كردم، و هيچ قدرت و توانائى جز از طرف خدا نيست).
 
اذکار وضو
قبل از وضو می‌گوید: «بسم الله‌»[26].
 بعد از وضو می‌گوید: « أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدَاً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ ..»[27].
(شهادت مى دهم كه بجز الله، معبودى «بحق» وجود ندارد، يكتاست و شريكى براى او نيست، و شهادت مى دهم كه محمد، بنده و فرستاده ى اوست).
امام ترمذی این دعا را به‌ ذکر فوق اضافه‌ نموده‌ است: « اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ التَوَّابِينَ وَاجْعَلْنِي مِنَ المُتَطَهِّرِينَ».
(پروردگارا! مرا از توبه كنندگان بگردان و جزو كسانى قرار ده كه كاملاً طهارت مى كنند و پاكيزه اند).
 
اذکار مسجد
 دعاي رفتن به مسجد: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِيْ قَلْبِيْ نُوْراً، وَفِيْ لِسَانِيْ نُوْراً، وَفِيْ سَمْعِيْ نُوْراً، وَفِيْ بَصَرِيْ نُوْراً، وَمِنْ فَوْقِيْ نُوْراً، وَمِنْ تَحْتِيْ نُوْراً، وَعَنْ يَمِيْنِيْ نُوْراً وَعَنْ شِمَالِيْ نُوْراً، وَمِنْ أَمَامِيْ نُوْراً، وَمِنْ خَلْفِيْ نُوْراً، وَاجْعَلْ فِيْ نَفْسِيْ نُوْراً، وَأَعْظِمْ لِيْ نُوْراً، وَعَظِّمْ لِيْ نُوْراً، واجْعَلْ لِي نُوراً، وَاجْعَلْنِيْ نُوْراً، اللَّهُمَّ أَعْطِنِيْ نُوْراً، وَاجْعَلْ فِيْ عَصَبِيْ نُوْراً، وَفِيْ لَحْمِيْ نُوْراً، وَفِيْ دَمِيْ نُوْراً، وَفِيْ شَعْرِيْ نُوْراً وَفِيْ بَشَرِيْ نُوْراً»[28].
(الهى! در قلب، زبان، گوش و چشم من نور قرار ده، و بالا، و پايين، راست، چپ، مقابل، پشت و درون مرا منوّر گردان، و نور را براى من بيفزاى، و بزرگ گردان، و مرا نورى عطا فرما، و در عصب، گوشت، خون، مو و پوست من نورى قرار ده).
 ذكر هنگام وارد شدن به‌ مسجد: « بِسْمِ اللهِ وَالسَّلاَمُ عَلَى رَسُوْلِ اللهِ، اللهم اغفر لی ذنوبی»[29]. «اللَّهُمَّ افْتَحْ لِيْ أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ»[30].
(به نام الله، و درود و سلام بر رسول الله صلي الله عليه و سلم ، خداوندا! از گناهانم درگذر). (الهى! درهاى رحمت خود را بر من بگشا).
ذکر هنگام خارج شدن از مسجد: « بِسْمِ اللهِ وَالسَّلاَمُ عَلَى رَسُوْلِ اللهِ، اللهم اغفر لی ذنوبی»[31].
(به نام الله، و درود و سلام بر رسول الله صلي الله عليه و سلم ، خداوندا! از گناهانم درگذر).
« اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ »[32].
(الهى! از تو فضل را مسألت مى نمايم).
 
کفاره‌ی گناهان مجلس
 در پایان مجلس می‌گوید: « سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوْبُ إِلَيْكَ»[33].
(خدايا! تو پاك و منزّهى، تو را ستايش مى كنم، و گواهى مى دهم كه بجز تو، معبود ديگرى «بحق» وجود ندارد و از تو آمرزش مى خواهم و بسوى تو توبه مى كنم).
 
دعای عیادت از بیمار
 هرگاه مسلمان به‌ عیادت بیمار رفت، با دست راستش بدون بیمار را مسح کرده‌ و می‌گوید: « اللهم رب الناس، اذهب البأس، اشف انت الشافی، لا شفاء الا شفاؤک، شفاء لا یغادر سقما»[34].
(الهی! ای پروردگار مردم، بیماری را برطرف کن، شفا را فراهم ساز که‌ تو شفا دهنده‌ای، جز شفای تو شفایی وجود ندارد، از تو می‌خواهم چنان شفایی را فراهم سازی که‌ بیماری را از بین ببرد).
« لاَ بَأْسَ طَهُوْرٌ إِنْ شَاءَ اللهُ»[35].
(هيچ باكى نيست، اين بيمارى به خواست خداوند، پاك كننده ى «گناهان» است).
و می‌گوید: « أَسْأَلُ اللهَ الْعَظِيْمَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِيْمِ أَنْ يَشْفِيَكَ».
(از خداوند عظيم، پروردگار عرش بزرگ، مى‌خواهم كه تو را شفا دهد).
و اگر بخواهد در حق وی دعای شفا بخواند، چنین می‌گوید: «بسم الله‌ ارقیک من کل شیء یؤذیک، من شر کل نفس، و عین حاسد، بسم الله‌ ارقیک، والله‌ یشفیک»[36].
(به‌ نام خدا برایت دعا می‌خوانم که‌ تو را از هر اذیت کننده‌ و شر هر نفسی و چشمهر حسودی محفوظ بدارد، به‌ نام خدا برایت دعا می‌خوانم و خداوند شما را شفا می‌دهد).
 
دعا به‌ هنگام مشقت
 «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ الْعَظِيْمُ الحَلِيْمُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيْمُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ رَبُّ السَّمَوَاتِ وَرَبُّ اْلأَرْضِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيْمُ»[37].
(هيچ معبودى بجز خداى بزرگ و بردبار وجود ندارد. هيچ معبودى جز الله كه پروردگار عرش بزرگ است وجود ندارد. هيچ معبودى به جز الله كه پروردگار آسمان ها و زمين و عرش گرامى است وجود ندارد).
 
دعاي ورود به بازار
 «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِيْ وَيُمِيْتُ وَهُوَ حَيٌّ لاَ يَمُوْتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ»[38].
(هيچ معبودى بجز خداى يكتا وجود ندارد، او شريكى ندارد، پادشاهى و ستايش از آن او است. او زنده مى كند و مى ميراند، و او زنده اى است كه هرگز نمى ميرد، نيك و بد در دست اوست، و او بر هر چيزى تواناست).
 
دعا براي كسي كه به تو نيكي كرده است
«جَزَاكَ اللهُ خَيْراً»[39].
(خداوند به شما جزاى خير عطا فرمايد).
دعا براي طلبكار، هنگام پرداخت بدهي : « بَارَكَ اللهُ لَكَ فِيْ أَهْلِكَ وَمَالِكَ»[40].
(خداوند در خانواده ات و مالت بركت اندازد).
 
از دعاهای نماز
 از ابوبکر صدیق رضي الله عنه روایت شده‌ که‌نخدمت پیامبر صلي الله عليه و سلم عرض کرد: ای رسول خدا! دحایی را به‌ من یاد بده‌ که‌ آن‌را در نماز بخوانم. پیامبر صلي الله عليه و سلم فرمود: این دعا را بخوان: 
« اللَّهُمَّ إِنِّيْ ظَلَمْتُ نَفْسِيْ ظُلْماً كَثِيْراً، وَلاَ يَغْفِرُ الذُّنُوْبَ إِلاَّ أَنْتَ، فَاغْفِرْ لِيْ مَغْفِرَةً مِنْ عِنْدِكَ وَارْحَمْنِيْ إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ»[41].
(الهى! من بر نفس خود بسيار ظلم كردم، همانا غير از تو كسى ديگر گناهان مرا نمى بخشد، پس از جانب خود مرا مورد آمرزش قرار بده، و بر من رحم كن، همانا تو بخشنده و مهربان هستى).
 

 

به نقل از كتاب: مبانی اسلام (عقیدتی، عبادی و اخلاقی)، تألیف: محمد بن علی بن ابراهیم عرفج


------------------------------------

زيرنويس‌ها:
[1] السلوک و التهذیب للصف الثالث الابتدائی ص 1
[2] مقرر الصف الثانی ص 11
[3] بخاری و مسلم روایت کرده‌اند.
[4] بخاری روایت کرده‌.
[5] بخاری و مسلم روایت کرده‌اند.
[6] حاکم روایت کرده‌ و آن‌را صحیح قلمداد نموده‌ و ذهبی نیز آن‌را تأیید نموده‌ است.
[7] ابوداود و ترمذی روایت کرده‌اند و ترمذی راجع بدان گفته‌: حدیثی حسن و غریب است.
[8] متفق علیه‌.
[9] مسلم روایت کرده‌ است.
[10] متفق علیه‌.
[11] بخاری و مسلم روایت کرده‌اند.
[12] ترمذی روایت کرده‌ است.
[13] ترمذی روایت کرده‌ است.
[14] ترمذی روایت کرده‌ و آن‌را حسن قلمداد نموده‌ است
[15] ابوداود روایت کرده‌ است.
[16] الترمذي 2/505 وغيره، نگا: الإرواء شماره 49، وصحيح الجامع3/203.
[17] أبو داود والترمذي والبغوي ونگا: مختصر شمائل الترمذي أثر ألباني ص47.
[18] ابن ماجه‌ روایت کرده‌ است.
[19] أبو داود 3/347، والترمذي 4/288، ونگا: صحيح الترمذي2/167.
[20] امام احمد روایت کرده‌ است
[21] ابوداود روایت کرده‌ است
[22] مسلم روایت کرده‌ است.
[23] ابوداود روایت کرده‌ است.
[24] مسلم روایت کرده‌ است.
[25] ترمذی روایت کرده‌ است.
[26] ترمذی روایت کرده‌ است.
[27] مسلم روایت کرده‌ است.
[28] همه ى ايـن موارد در بـخارى 11/116 روايت شده شماره ى 6316، و مسلم 1/526، 529، 530، شماره ى: 763.
[29] ابن ماجه‌ روایت کرده‌ است.
[30] مسلم روایت کرده‌ است.
[31] ابن ماجه‌ روایت کرده‌ است.
[32] مسلم روایت کرده‌ است.
[33] ترمذی روایت کرده‌ است.
[34] متفق علیه‌
[35] بخاری روایت کرده‌ است.
[36] فقئِغ قصشغف نقيث شسف.
[37] البخاري 7/154ومسلم 4/2092.
[38] الترمذي 5/291 والحاكم 1/538 وألباني در صحيح ابن ماجه 2/21 و در صحيح الترمذي3/ 152آنرا حسن دانسته است.
[39] الترمذي شماره ى 2035، ونگا: صحيح الجامع 6244 وصحيح الترمذي2/200.
[40] ابن ماجه‌ روایت کرده‌ است.
[41] البخاري 8/168 ومسلم 4/2078.