|
|
|
|
قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل». |
|
|
|
قرآن و حدیث>مسائل قرآنی و حدیث>هدایت > انواع هدایتهای وارده در قرآن
شماره مقاله : 1731 تعداد مشاهده : 553 تاریخ افزودن مقاله : 14/3/1389
|
|
انواع هدایتهای وارده در قرآن
راغب اصفهانی
ترجمه: محمد آزاد شافعی و یونس یزدان‌پرست
هدایاتی را که خدا شامل انسان می‌کند ۴ قسم است که راغب اصفهانی آنها را بیان کرده است:
۱ـ هدایتی که هر مکلفی را شامل می‌شود [هدایت نوع اول] مانند عقل و هوش و شناختهای ضروری و عمومی، که هر چیزی را به اندازه‌ای مشخص و طبق نیاز آن در بر می‌گیرد، همانگونه که خداوند می‌فرماید:
{قال ربُّنا الّذی أعطى کل شیء خلقه ثمَّ هدی} [طه۵۰].
«موسی گفت: پروردگار ما آن کسی است که هر چیزی را خلقتی که در خور اوست داده و سپس هدایت و رهنمودش کرده است».
۲ـ هدایتی که از زبان پیغمبران و نزول قرآن و امثال آن شامل حال مردم می‌شود (هدایت نوع دوم) و آیه زیر به این مطلب اشاره دارد:
{وجعلناهم أئمه یهدون بأمرنا} [انبیاء۷۳].
«ما آنان را پیشوایانی نمودیم که به فرمان ما هدایت می‌کردند».
۳ـ هدایت توفیقی که مخصوص طالبان هدایت است (هدایت نوع سوم). آیات زیر گویای این نوع است:
{والَّذین اهتدوا زادهم هدیً وءاتاهم تقواهم}[محمد۱۷].
«کسانی که راهیاب شده‌اند، خداوند بر راهیابی ایشان می‌افزاید و تقوای لازم را به ایشان عطا می‌نماید».
{ومن یؤمن بالله یهد قلبه}[تغابن۱۱].
«و هر کس به خدا ایمان داشته باشد، خداوند قلب او را هدایت و رهنمون می‌کند».
{إنّ الذین امنوا وعملوا الصّالحات یهدیهم ربُّهم بإیمانهم}[یونس۱۹].
«کسانی که ایمان آورده و اعمال نیک انجام می‌دهند، خدایشان به خاطر ایمان آنها هدایت و رهنمودشان می‌کند».
{والّذین جاهدوا فینا لنهدیّنهم سبلنا} [عنکبوت۶۹].
«کسانی که در راه خدا جهاد می‌کنند و به تلاش می‌پردازند راههای خود را به آنها می‌نمایانیم».
{ویزید الله الّذین اهتدوا هدى} [مریم۷۶].
«خداوند بر هدایت و راهیابی کسانی که می‌خواهند هدایت شوند می‌افزاید».
{فهدی الله الّذین آمنوا لما اختلفوا فیه من الحق بإذنه والله یهدی من یشآء إلی صراط مستقیم} [بقره۲۱۳].
«پس خداوند کسانی را که ایمان آورده بودند با اجازه خویش به آنچه که حق بود و در آن اختلاف ورزیده بودند رهنمون شد و خداوند هر کس را که بخواهد به راه راست هدایت می‌کند».
۴ـ هدایتی که در آخرت است و انسان را به بهشت می‌برد (هدایت نوع چهارم)، که در این آیه آمده:
{سیهدیهم ویصلح بالهم} [محمد۵].
«به زودی خداوند آنان را رهنمود می‌کند و حال و وضعشان را خوب و عالی می‌نماید».
{ونزعنا ما فی صدورهم من غل تجری من تحتهم الأنهار وقالوا الحمدلله الّذی هدانا لهذا وما کنّا لنهتدی لو لا أن هدانا الله} [الاعراف۴۳].
«هر گونه کینه‌ای را از دلهایشان می‌زدائیم (تا با صفا و صمیمیت در بهشت به سر برند) و در زیر (قصرها و درختان) آنان رود بارها جاری می‌گردد (و در نهایت خوشحالی) می گویند خدایی را که ما را به این نعمت جاوید رهنمون کرد سپاسگزاریم که اگر هدایت خدا نبود هدایت نمی‌شدیم».
هدایتهای چهارگانه بالا به این ترتیب‌اند:
الف ـ اگر هدایت اولی شامل حال کسی نشد، دومی هم نخواهد شد بلکه حتی تکلیف آن هم درست نیست.
ب ـ اگر نوع دوم هدایت شامل حال کسی نشد سومی و چهارمی هم نصیبش نمی‌شود.
ج ـ اما اگر چهارمین نوع هدایت شامل کسی شد طبیعتاً سه نوع قبلی هم شامل وی شده است.
د ـ و حصول نوع سوم دال بر حصول دو نوع قبلی است.
ه ـ و عکس آن اینگونه است که اگر هدایت اولی حاصل شد به معنی حصول دومی و سومی نیست.
انسان نمی‌تواند کسی را هدایت کند مگر با دعا و شناساندن راه اسلام به او و از انواع دیگر هدایت نمی‌تواند استفاده کند.
۱- خداوند در آیات زیر به هدایت نوع دوم که دعا و شناساندن اسلام است و توسط پیامبر و دعوتگران انجام می یابد اشاره فرموده:
{وإنّک لتهدی إلى صراط مستقیم} [شوری۵۲].
«و تو (به وسیله تبلیغ قرآن) مردم را به راه راست هدایت می‌کنی».
{ولکلّ قوم هاد} [رعد۷].
«و برای هر ملتی هدایتگر و ارشاد کننده‌ای وجود دارد».
۲- آیه‌ی زیر هم به سایر هدایات اشاره دارد:
{إنّک لا تهدی من أحبب ولکنّ الله یهدی من یشاء} [قصص۵۶].
«(ای پیامبر) تو نمی‌توانی کسی را که بخواهی هدایت ارمغان داری ولی این تنها خداست که هر که را بخواهد هدایت عطاء می‌نماید».
۳- و اگر خداوند در جایی از قرآن فرمودند که ظالمین و کافرین را از هدایت منع می کنیم منظور همان هدایت توفیق است که فقط مخصوص طالبان آن است.
۴- و چهارمین نوع هم که ثواب در قیامت و داخل شدن به بهشت است در آیه زیر بیان شده است:
{کیف یهدی الله قوما کفروا بعد إیمانهم وشهدوا أنّ الرّسول حق، وجاءهم البیّنات، والله لا یهدی القوم الظالمین} [آل عمران۸۶].
«خداوند چگونه گروهی را هدایت می‌کند که بعد از ایمانشان و بعد از آنکه گواهی دادند به اینکه پیغمبر بر حق است و معجزات و دلائل روشنی برای آنان (بر حقانیت اسلام) بیامد، کافر شدند؟ خدا گروه ستمکاران را هدایت نخواهد کرد».
و نیز آیه:
{ذلک بأنّهم استحبّوا الحیواة الدنیا علی الآخرة، وأنّ الله لا یهدی القوم الکافرین} [نحل۱۰۷].
«(این خشم خدا و عذاب بزرگ) بدان خاطر است که آنان زندگی دنیا را بر زندگی آخرت ترجیح می دهند و گرامی ترش می دارند و خداوند گروه کافران را به (سوی بهشت) رهنمون نمی کند».
۵- و هر جا که خداوند در قرآن هدایت کردن را از پیامبر و سایر انسانها نفی کرده و بیان نموده که قادر به انجام آن نیستند، آن نوع هدایت منظور است که [در نوع اول و سوم و چهارم] بیان شده، مانند اعطای عقل و توفیق و ورود به بهشت. مانند آیات زیر:
{لیس علیک هداهم ولکنَ الله یهدی من یشآء} [بقره۲۷۲].
«هدایت آنها بر عهده تو نیست لیکن خداوند هر که را بخواهد هدایت می‌کند».
{و لو شآء الله لجمعهم علی الهدی} [انعام۳۵].
«ولی اگر خدا بخواهد آنان را بر هدایت جمع خواهد کرد».
{ومآ أنت بهاد العمی عن ضلالتهم} [روم۵۳].
«تو نمی‌توانی نابینایان (کوردل) را از گمراهیشان (نجات دهی) و راهنمایی کنی».
{إن تحرص علی هداهم فإنَ الله لا یهدی من یضل} [نحل۳۷].
«هر چند هم بر رهنمود آنان آزمند باشی، خداوند کسانی را که گمراه بکند هدایت نمی دهد».
{ومن یضلل الله فماله من هاد} [غافر۳۳].
«اگر خداوند کسی را گمراه و سرگشته کند هیچ کس نمی‌تواند وی را هدایت کند».
{ومن یهد الله فما له من مضل} [زمر۳۷].
«و اگر خداوند بخواهد کسی را هدایت کند هیچ کس نمی‌تواند او را گمراه کند».
{إنَک لا تهدی من أحببت ولکنَ الله یهدی من یشآء} [قصص۵۶].
«تو نمی‌توانی هر کس را که می‌خواهی هدایت کنی و این خداست که هر کس را بخواهد هدایت می‌کند».
{أفأنت تکره النَاس حتَی یکونوا مؤمنین} [یونس۹۹].
«آیا تو می‌خواهی مردمان را مجبور بسازی که ایمان بیاورند».
{من یهد الله فهو المهتد و من یضلل فلن تجد له ولیَا مرشدا} [کهف۱۷].
«کسی را که خدا هدایت کند او هدایت یافته است و کسی را که گمراه کند هیچ سرپرست هدایتگری برای وی نخواهی یافت».
یعنی طالب هدایت و به دست آورنده آن کسی است که خدا توفیقش می دهد، و به راه بهشت هدایت می‌کند، نه کسی را که خدا گمراهش کرده و راه گمراهی و کفر را برگزیده است.
{والله لا یهدی القوم الکافرین} [بقرة۲۶۴].
«خداوند افراد کافر و گروه کافران را هدایت نمی‌کند».
{إنَ الله لا یهدی من هو کاذب کفَار} [زمر۳].
«خداوند دروغگویان کفر پیشه را هدایت نمی‌کند».
کاذب کفار: کسی است که هدایت را قبول نمی‌کند و این کلمه به این معنی اشاره دارد. هر چند لفظش [از لحاظ لغوی] مطابق با معنی‌اش نیست و کسی که هدایت را قبول نمی‌کند خدا هم هدایتش نمی‌کند. مثل اینکه تو می‌گویی: کسی که هدیه را قبول نکند من هم به او هدیه نمی‌دهم و اگر بخشش مرا نپذیرد چیزی به او نمی‌بخشم و کسی که از من روی گرداند از او روگردان می‌شوم.
[برگرفته از کتاب مفردات در غریب قرآن راغب اصفهانی۵۳۹] .
————————————————————————
منبع مقاله:
قرآن شناسی
تالیف: شیخ محمد بن جمیل زینو
ترجمه: محمد آزاد شافعی و یونس یزدان‌پرست
انتشارات حرمین ۱۳۸۳
|
بازگشت به ابتدای
صفحه
بازگشت به نتایج قبل
چاپ
این مقاله
ارسال مقاله به دوستان |
|
|
 |
|
|
|
