قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

فضائل مسجد نبوی
پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  از فضیلتهای مسجد نبوی سخن گفته است بنابراین، اصحاب به آن دلبسته بودند و ما می‌توانیم این فضیلتها را در موارد ذیل خلاصه کنیم:
الف – تأسیس مسجد نبوی براساس تقوا و پرهیزگاری
از ابوسعید خدری رضي الله عنه روایت است که گفت : بر پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  در حالی که در خانه یکی از زنانش بود، وارد شدم. گفتم: ای پیامبر خدا! کدام یک از دو مسجد است که براساس تقوا بنا شده است؟ پس مشتی سنگریزه برداشت و آنها را به زمین زد و فرمود: این مسجد شما است[1] برخی از علما در مورد (صحت) احادیثی که به این مطلب اشاره کرده‌اند سخن گفته‌اند؛ چراکه این احادیث ظاهراً با این آیه در تضاد هستند:
{ لا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ (١٠٨) } (توبه، 108)
«(ای پیغمبر) هرگز در آن مسجد نایست و نماز مگزار. مسجدی که از روز نخست بر پایة تقوا بنا گردیده است، سزاوار آن است که در آن بر پای ایستی و نماز بگزاری. در آن جا کسانی هستند که می‌خواهند خود را پاکیزه دارند و خداوند هم پاکیزگان را دوست می‌دارد.»
علما در مورد اینکه منظور از مسجدی که براساس تقوا بنا شده در آیه گذشته کدام است، اختلاف کرده‌اند. برخی گفته‌اند: مسجدالنبی است وگروهی دیگر گفته‌اند: منظور از آن مسجد قباء است و محمد بن جریر طبری اقوال علما را در این مورد در تفسیرش بیان کرده، سپس گفته است: «از نظر من بهترین قول، سخن کسی است که می‌گوید: منظور مسجد پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  است؛ چون حدیث صحیح همین مطلب را تأیید می‌کند.»[2]
البته بین آیه و حدیث تعارضی وجودندارد؛ زیرا اگر هدف آیه مسجد قباء باشد، باز هم مسجدالنبی را شامل می‌شود[3]. شیخ الاسلام ابن تیمیه می‌گوید: آیه فوق در مورد مسجد قبا نازل شده است؛ چون هر دو مسجد بر اساس تقوا پایه‌گذاری شده‌اند، امّا این حکم هم شامل مسجد قبا می‌شود و هم شامل مسجدی می‌شود که از آن سزاوارتر است یعنی مسجد مدینه و این نظریه مطابق با حدیث صحیحی است که از پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  در مورد مسجدی که بر پایة تقوا بنا شده پرسیده شد، پس فرمود : «آن مسجد من است.»[4]
و در جایی دیگر می‌گوید: «پس روشن شد که هر دو مسجد براساس تقوا بنا شده‌اند، اما مسجد مدینه در این صفت کامل‌تر و سزاوارتر است؛ البته مسجد قبا سبب نزول آیه بود.»[5]
حافظ ابن حجر می‌گوید: پاسخ پیامبر اکرم صلي الله عليه و سلم در واقع برای دفع این توهم بود که برخی می‌پنداشتند که این وصف مخصوص مسجد قبا است.[6]
ب – فضیلت نماز خواندن در مسجد نبوی
از ابوهریره  رضي الله عنه  روایت است که گفت: پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  فرمود: «یک نماز در مسجد من، بهتر از هزار نماز در مساجد دیگر به جز مسجدالحرام است.»[7]
ج – یکی از سه مسجدی که به سوی آن مسافرت صورت می‌گیرد
از ابوسعید خدری  رضي الله عنه  روایت است که گفت: از پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  شنیدم که فرمود: «رخت سفر بسته نمی‌شود مگر به سه مسجد:  مسجدالحرام؛ مسجدالاقصی و مسجد من.»[8]
د – فضائل مسجد النبی
از ابوهریره  رضي الله عنه  روایت است که پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  فرمود: «بین خانه و منبر من، باغی است از باغهای بهشت و منبر من بر حوض من است.»[9]
س – فضیلت تعلیم و تعلم در مسجد نبوی
از ابوهریره  رضي الله عنه  روایت است که می‌گوید از پیامبر اکرم  صلي الله عليه و سلم  شنیدم که می‌فرمود: «هرکس به مسجد ما برای یادگیری خیری و یا یاد دادن خیر به دیگران وارد شود، مانند مجاهد در راه خداست و هر کس برای غیر از این وارد آن شود، مانند کسی است که به چیزی می‌نگرد که مال او نیست.»[10]


[1]- صحیح مسلم، شمارة 1398.
[2]- تفسیر طبری، ج 14، ص 476 – 479.
[3]- الاحادیث الوارده فی فضائل المدینه، د صالح الرفاعی، ص 372.
[4]- منهاج السنة النبویه، ج 7، ص 74.
[5]- مجموع الفتاوی، ج 27، ص 406.
[6]- فتح الباری، ج 7، ص 245.
[7]- صحیح بخاری، ج 3، ص 63، شمارة 1190.
[8]- صحیح بخاری، ج 3، ص 63، شمارة 1188.
[9]- همان، ص 70، شمارة 1196.
[10]- المصنف، ابی شیبه، ج 2، ص 371، و ج 12، ص 209، شمارة 12567 و در روایت حاکم آمده است : «هذا حدیث صحیح علی شرط الشیخین فقد احتجا بجمیع رواته ثم لم یخرجاه و لااعلم له عله» و ذهبی، حاکم را تأیید کرده است. تلخیص المستدرک، ج 1، ص 91.


برگرفته از:
الگوی هدایت (تحلیل وقایع زندگی پیامبر اکرم)، جلد اول، مؤلف : علی محمّد صلّابی، مترجم: هیئت علمی انتشارات حرمین.