قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

ابن الصلاح شهرزوری

این دانشمند نابغه نامش عثمان، کُنیه‌اش ابوعمر، نام پدرش عبدالرحمن[1] ملقب به صلاح‌الدین و شهرتش تقی‌الدین شهرزوری است و در سال 577 در شهر زور متولد گردید و در محضر پدرش در شهر زور تحصیلاتش را آغاز نمود، و پس از مدتی که پدرش به شهر حلب منتقل و مدرس مدرسة اسدیه گردید، ابن الصلاح در محضر پدرش فقه را آموخت آنگاه برای تکمیل معلومات خود راهی شهرهای دور و نزدیک جهان وسیع اسلام گردید از جمله در موصل از محضر عبدالله بن سمین[2]، و نصرالله بن سلامه و محمودبن علی موصلی و عبدالمحسن، و در بغداد از محضر ابواحمد سکینه و عمربن طبرزد، و در همدان از محضر ابوالفضل و در نیشابور از محضر منصور و مؤید، و در مرو از محضر ابوالمظفر و در دمشق از محضر قاضی جمال‌الدین و شیخ موفق‌الدین و شیخ فخر‌الدین ابن عساکر و در حلب[3] از محضر ابومحمد و در حرّان از محضر حافظ عبدالقادر مستفیض گردیده است. 

 

ابن الصلاح بعد از تکمیل معلومات از محضر آن اساتید بزرگوار، در مدرسه صلاحیه در بیت‌المقدس به تدریس معارف اسلامی مشغول گردید و بعد از مدتی به دمشق دعوت شد و به عنوان نخستین استاد و همچنین ریاست «دارالحدیث اشرفیه» انتخاب گردید[4] و شخصیت‌های اهل فضل امثال فخرالدین و تاج‌الدین و زین‌الدین و قاضی شهاب و خطیب شرف‌الدین فراری و ... در محضر او کسب فیض نمودند و کتاب‌های بسیار مفید و مهمی را در علم الحدیث و در فقه تألیف نمودند و از همه مهمتر کتاب علم الحدیث او بنام «مقدمة ابن الصلاح» است که در بردارندة شصت و پنج نوع از علم حدیث است این کتاب به علت ارزش و اهمیتی که داشت، پایه و اساس تألیفات مهمی بعد از او گردیده است به طوری که عده‌ای مانند شرف‌الدین نووی[5] (م ـ 676) و قاضی بدرالدین جماعه[6] (م ـ 733) و عمربن رسلان بلقینی (م ـ 805) آن را مختصر کرده‌اند و جمع دیگر مانند زین‌الدین عراقی[7] (م ـ 806) و بدرالدین زرکشی (م ـ 794)[8] و ابن حجر عسقلانی[9] (م ـ 854) توضیحات و شروحی بر مقدمه ابن الصلاح نوشته‌اند، و عده‌ای دیگر از جمله زین‌الدین عراقی و جلال‌الدین سیوطی، آن را در یک هزار بیت به نظم کشیده‌اند که به «الفیه الحدیث»[10] معروف گشته است و ما در توضیح مرحلة ششم از سیر تکاملی ضبط و ثبت احادیث به گونة مشروحی از این کتاب‌ها بحث می‌کنیم. 

قاضی ابن خلکان یکی[11] از شاگردان ابن الصلاح بوده است و از علم و تقوی و پرهیزگاری او به غایت تعریف کرده و همچنین از او نقل کرده که در حال خواب[12] و رویا این جملات و نصایح حکیمانه به قلب ابن الصلاح الهام گردیده است: 

1- تا هر زمانی که تاب تحمل[13] بی‌چیزی را در خود دیدی، از کسی چیزی را مخواه، زیرا برای هر روزی رزق جدیدی هست. 

2- اصرار و سماجت در تقاضاها ارزش انسان‌ها را کم می‌کند. 

3- خیلی وقت‌ها فقر و تنگدستی نوعی از تربیت خداست. 

4- بهره‌هایی که به انسان می‌رسند مراحل خاص خود را دارند نسبت به تناول هیچ میوه‌ای شتابزده نباش، زیرا هنگامی که رسید، در دسترس[14] تو قرار می‌گیرد. 

5- در تحقق نیازهایت شتابزده مباش که در نتیجه از هر جا دستت کوتاه شود، و نومیدی تمام وجود تو را فراگیرد. 

این چهرة تابناک حدیث‌شناس کُرد بعد از ده‌ها سال تحقیق و تألیف کتب علم الحدیث و تدرس و مدیریت دارالحدیث در سن (66)[15] در سال 643 در دارالحدیث[16] اشرفیه دمشق متوفی و در همان شهر به خاک سپرده شد. 

------------------------------------------------

منبع : تاریخ حدیث و ضبط و ثبت احادیث

تألیف : استاد فاضل حاج ملاعبدالله احمدیان

انتشارات : نشر احسان


[1]- تذکرة الحفاظ، ج 4، ص 143 و البدایه و النهایه، ابن اثیر، ج 13، ص 179 و 180.  

[2]- همان. 

[3]- همان. 

[4]- همان. 

[5]- الحدیث و المحدثون، ص 494 و علم الحدیث، ص 129. 

[6]- همان. 

[7]- الحدیث و المحدثون، محمد ابوزهر، 493. 

[8]- همان. 

[9]- همان. 

[10]- علم الحدیث، ص 14. 

[11]- البدایه و النهایه، ابن کثیر، ج 13، ص 180. 

[12]- همان. 

[13]- همان. 

[14]- همان. 

[15]- تذکرة الحفاظ، ذهبی، ج 4، ص 1431. 

[16]- البدایه و النهایه، ابن کثیر، ج 13، ص 180.

به نقل از: سايت نوگرا