|
|
|
|
قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل». |
|
|
|
فقه>مفاهیم و اصطلاحات فقهی>زكات فطريه
شماره مقاله : 219 تعداد مشاهده : 860 تاریخ افزودن مقاله : 22/5/1388
|
|
[اصطلاح فقهي]
زكات فطريه، يعني، زكاتي كه با افطار رمضان و پس از ماه رمضان واجب مي‌گردد. اين زكات بر هر فرد مسلماني،كوچك يابزرگ، مذكر يا مونث، آزاد يا برده واجب مي‌باشد.
بخاري و مسلم از حضرت عمر روايت كرده‌اند كه گفت: “پيامبر خدا صلي الله عليه و سلم زكات فطريه ماه رمضان را فرض‌كرد،كه براي هر فرد مسلمان يك صاع = ٢١٧٦گرم از خرما يا جو (ياگندم) بابت برده وآزاد و مذكرو مونث وكوچك و بزرگ داده شود“.
فلسفه زكات فطريه:
در سال دوم هجري زكات فطريه واجب گرديد، تا بدينوسيله روزه‌دار، كفاره سخنان ياوه و زشتي راكه شايد برز‌بان رانده است، اداكرده وكمكي نيز به فقيران و مستمندان كرده باشد.
ابوداود و ابن ماجه و دارقطني از ابن عباس روايت‌كرده‌اند كه‌گفت: “پيامبر صلي الله عليه و سلم زكات فطريه را فرض‌كرد، تا روزه‌دار، ازگناه سخنان ياوه و زشت پاك‌گردد و خوراكي نيز براي مساكين باشد، هركس پيش ازاداي نمازعيد آن را بپردازد او زكات مقبولي را داده است و هركس بعد ازاداي نماز، آن را پرداخت‌كند او صدقه‌اي از صدقات را داده است“.
زكات فطريه بر چه‌كسي واجب است؟
زكات فطريه بر هر مسلمان آزاده‌اي‌كه مالك مقدار يكصاع = 2176 گرم بيش از نفقه يك شبانه روز خود و خانواده‌اش باشد، واجب است. بر هركس واجب است كه زكات فطريه خود وكساني راكه نفقه آنها بروي واجب باشد پرداخت‌كند مانند همسر و فرزندان و خدمتكاراني‌كه سرپرستي امور آنها را، بعهده دارد و خرج و هزينه زندگي آنها بعهده او بوده است.
مقدار زكات فطريه:
مقدار واجب از زكات فطريه براي هر فرد يكصاع = ٢١٧٦گرم ازگندم يا جو يا خرما يا مويز يا پنيربا برنج يا ذرت يا امثال آن ازآنچه قوت به حساب مي‌آيد، مي‌باشد .
امام ابوحنيفه پرداخت قيمت و بهاي آن را نيز جايز دانسته است. وگفته: اگر از گندم نيم صاع بدهدكافي است. ابوسعيد خدري‌گفت: “وقتي‌كه پيامبر صلي الله عليه و سلم در ميان ما بود ما زكات فطريه را بابت هرفردي‌كوچك يا بزرگ، آزاده يا برده ومملوك، يك صاع خوراكي يا يكصاع ازپنير يا جو يا خرما يا مويز مي‌داديم. ما همين‌كار را انجام مي‌داديم تا اينكه معاويه براي حج يا عمره وارد شد برمنبربا مردم سخن‌گفت. و از جمله سخنان وي اين بودكه‌گفت: به راي من دومد (نيم صاع) ازگندم شام برابر يك صاع ازخرما است و مردم آن را عمل‌كردند و بجاي يكصاع خرما نيم صاع گندم مي‌دادند. ابوسعيدگفت: ولي من تا زنده‌ام يكصاع مي‌دهم نه نيم صاع".گروه محدثين آن را روايت كرده‌اند.
ترمذي گفته است: بعضي از اهل علم و امام شافعي و اسحاق گفته‌اند: از هر چيزي بايد يكصاع داد ولي بعضي ديگر از اهل علم و سفيان و ابن المبارك و اهل كوفه، مي‌گويند: از هر چيزي يكصاع است مگرگندم‌كه نيم صاع آن‌كافي است.
چه موقع زكات فطريه واجب مي‌گردد:
فقهاء اتفاق دارند بر اينكه در آخر ماه رمضان واجب مي‌گردد. ولي در تعيين وقت آن اختلاف دارند.
ثوري و احمد و اسحاق و شافعي بنا به قول جديد و در روايتي از امام مالك مي‌گويند: وقت وجوب زكات فطريه غروب خورشيد آخرين روزرمضان و شب عيد فطر است. چون آنموقع موقع فطر رمضان است.
ابوحنيفه و ليث و شافعي بنا به قول قديم وروايت دومي ازامام مالك مي‌گويند:
وقت وجوب زكات فطر طلوع فجر روز عيد فطراست.
فايده اختلاف در آنست‌كه آيا بچه‌اي‌كه پيش از طلوع فجر روز عيد و بعد از غروب خورشيد آخرين روزرمضان متولد شد، زكات فطريه بروي واجب است يا خير؟ بنا به راي اول زكات فطريه واجب نيست چون بعد ازوقت وجوب آن زاده شده است. و بنا به راي دوم زكات فطريه وي نيزواجب است چون پيش ازوقت وجوب آن زاده شده است.
تعجيل در پرداخت زكات فطريه و پرداخت‌آن پيش از وقت وجوب:
جمهور فقهاء برآن هستندكه: يك روز يا دو روز پيش از عيد مي‌توان زكات فطريه را پرداخت‌كرد.
عبدالله ابن عمرگفت: “پيامبر صلي الله عليه و سلم به ما دستور دادكه زكات فطريه را، پيش از بيرون رفتن براي نماز عيد بپردازيم“.
نافع‌گفته است: ابن عمرهمواره يك روز يا دو روزپيش از عيد زكات فطريه را پرداخت مي‌كرد. براي پرداخت آن پيش از عيد بيشتر از دو روز اختلاف است: امام ابوحنيفه مي‌گويد: مي‌توان آن را پيش از ماه رمضان پرداخت. امام شافعي گفته است: از اول ماه رمضان به بعد مي‌توان آن را پرداخت.
امام مالك و مشهور مذهب امام احمد: فقط يك يا دو روز پيش ازعيد مي‌توان آن را پرداخت.
همه پيشوايان فقه، معتقدند،كه بعد ازاينكه زكات فطريه واجب‌گرديد با تاخير انداختن آن ساقط نمي‌گردد، بلكه بصورت دين و وام در ذمه شخصي‌كه بر وي واجب شده است، باقي مي‌ماند تا زماني‌كه آن را پرداخت‌كند ولو اينكه درآخر عمرش باشد. و اتفاق دارند،براينكه تاخيرآن از روز عيد فطر جايز نيست. ليكن از ابن سيرين و نخعي روايت شده است‌كه‌گفته‌اند: تاخيرآن از روز عيد فطر جايز است. امام احمد گفته است: اميد است‌كه اشكالي نداشته باشد. ابن رسلان‌گفته است: باتفاق اين تاخير حرام است، چون تاخير زكات‌گناه است و فطريه نيز زكات است، پس همانگونه كه تاخير نماز واجب از وقت آن‌گناه و حرام است، تاخير فطريه از روز عيد نيز حرام وگناه است. قبلا نيزگفتيم‌كه در حديث آمده است:" من أداها قبل الصلاة، فهي زكاة مقبولة، ومن أداها بعد الصلاة، فهي صدقة من الصدقات [هركس آن را پيش ازنمازعيد پرداخت، زكات او پذيرفته است، و هركس آن را بعد از نماز عيد پرداخت، او يك صدقه معمولي پرداخته است]".
مصرف زكات‌فطريه:
زكات فطريه به همان اصنافي داده مي‌شودكه بدانان زكات داده مي‌شود و در آيه:" إنما الصدقات للفقراء و المساكين...[1]" ، ذكر شده‌اند.
پرداخت آن به فقراء بهتر از ديگران است، چون در حديث آمده است كه:
پيامبر صلي الله عليه و سلم زكات فطريه را واجب نمود، تا بدينوسيله روزه‌گيرنده ازگناه سخنان ياوه و زشت پاكيزه گردد، و خوراكي نيز نصيب درماندگان و مساكين شود.
و بيهقي و دارقطني از ابن عمر روايت كرده‌اند،كه گفته است: پيامبر صلي الله عليه و سلم زكات فطريه را فرض نمود و فرمود:" أغنوهم في هذا اليوم [در اين روز فقيران را بي‌نياز كنيد ]".
در روايت ديگري از بيهقي آمده است:" أغنوهم عن طواف هذا اليوم [آنان را از طواف امروز بي‌نيازكنيد (يعني نگذاريد امروزگدائي كنند و براي سيركردن شكمشان اين در و آن در بروند)]".
قبلاگفتيم‌كه محل توزيع آن‌كجا است.
آيا مي‌توان به شخص ذمي زكات فطريه داد؟:
زهري و ابوحنيفه و محمد و ابن شبرمه روا داشته‌اندكه فطريه به ذمي داده مي‌شود، چون خداوند مي‌فرمايد:" لا ينهاكم الله عن الذين لم يقاتلوكم في الدين ولم يخرجوكم من دياركم أن تبروهم وتقسطوا إليهم إن الله يحب المقسطين [2] [خداوند شما را منع نمي‌كند ازاينكه نيكي‌كنيد وعدالت بورزيد نسبت به‌كافراني‌كه درراه دين با شما نجنگيده‌اند و شما را از ديارتان بيرون نكرده‌اند، بي‌گمان خداوند دوست دارد عدالت پيشگان را]".
[1] -توبه/60.
[2] -ممتحنه/8.
به نقل از:
فقه السنه ، تأليف سيد سابق، مترجم محمود ابراهيمي، تهران، ناشر مردم‌سالاري، دوم 1387.
|
بازگشت به ابتدای
صفحه
بازگشت به نتایج قبل
چاپ
این مقاله
ارسال مقاله به دوستان |
|
|
 |
|
|
|
