قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

چه زمانی نباید تقیه کرد؟
 
س- نزد علمای شیعه چه وقت نباید تقیه کرد؟
ج- به اعتقاد علمای شیعه مدامی که شیعه در سرزمین مسلمین است باید تقیه کند، بنابراین علمای شیعه دارالاسلام را دارالتقیه می­نامند؟ و روایت کرده­اند: «تقیه کردن در دارالتقیه واجب است»[1].
 همچنین دارالاسلام را دولت باطل می­­نامند. روایت کرده اند: «هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، در دولت باطل جز با تقیه سخن نگوید»[2].
و همچنین دارالاسلام را دولت ظالمان می­نامند. و روایت کرده اند: «تقیه در دولت ظالمان فریضه­ای واجب بر ما است، و هر کس آن را ترک کند قطعاً با دین امامیه مخالفت نموده و از آن جدا شده است»[3]. و واجب کرده­اند که با تقیه با اهل سنّت رفتار کنند، همانگونه که شیخ عاملی یک باب را در کتابش به عنوان قرار دادده: «باب واجب بودن معاشرت با تقیه با اهل سنّت».[4]
 
تناقض:
 روایت کرده اند: «هر کس قبل از ظهور قائم ما تقیه را ترک کند از ما نیست»[5]، چرا؟
شیخ معاصر شیعه محمّد باقر صدر (متوفای 1400) به این پرسش اینگونه پاسخ می دهد: «از آنجا که ترک تقیه سبب می­شود تا فرایند بوجود آمدن تعداد کافی از افراد مخلص و ناب (که یکی از شرایط ظهور امام است) به کندی پیش رود»[6].
س - چرا بعضی از شیعیان را می­بینیم که پشت سر ائمه مسجدالحرام و مسجد النبی نماز می­خوانند؟
ج- علمای شیعه این روایت را صادر کرده­اند که: «هر کس در صف اول با آنها (اهل سنّت) نماز بخواند گویا با پیامبر صلی الله علیه و سلم  در صف اول نماز خوانده است»[7].
خمینی در توضیح آن نوشته: «تردیدی نیست که نماز با پیامبر صلی الله علیه و سلم  صحیح و دارای فضیلت است، همچنین نماز پشت سر اهل سنّت در حالت تقیه چنین است»[8].
و روایت کرده­اند: «هر کس پشت سر منافقین از روی تقیه نماز بخواند؛ مانند کسی است که پشت سر ائمه نماز خوانده است»[9].

س - آیا هنوز تقیه نقش خطرناک خود را در مذهب شیعه ایفا می­کند؟
ج- بله هنوز هم تقیه در جوانب متعدد نقش خطرناک خود را بازی می­کند، از آن جمله:
اول: دعوتگران و شیعه­های زندیق برای تفرقه­افکنی و دامن زدن به اختلاف میان امّت اسلامی از عقیده تقیه سوء استفاده می­کنند، چون تعدادی  احادیث و روایات صحیح ائمه را رد می­کنند به بهانه اینکه با هدف و آرمان آنها موافق و سازگار نیست؛ و ادعا می­کنند چون این روایات مطابق با عقیده و روایات اهل سنّت است، پس ائمه بعنوان تقیه چنین گفته اند؟
به عنوان مثال در مورد احادیثی که در ستایش صحابه رضی الله عنهما  از ائمه نقل شده­اند می­گویند: اینها را از روی  تقیه گفته اند! و می­گویند پیامبر صلی الله علیه و سلم  به خاطر تقیه دو دخترش را به ازدواج عثمان بن عفان و ابی العاص بن الربیع در آورد است، و علی علیه السلام  تقیه کرد و دخترش را به عقد عمر بن خطاب علیه السلام  در آورد[10].
دوم: علمایشان اعتقاد به تقیه را وسیله­ای برای برون رفت از چالش و معضل اختلافات و تناقضاتی قرار داده­اند که در روایات و احادیثشان وجود دارد، زیرا پدیده تناقض روایات و احادیث آنها بزرگترین دلیل است بر اینکه این روایات از منبع وحی نیامده اند، زیرا:
 
{وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلافًا كَثِيرًا (٨٢)}  (نساء: ٨٢):
 اگر (قرآن) از سوی غیرخدا آمده بود در آن تناقضات و اختلافات فراوانی پیدا می‌كردند.
 عالم و شیخ شیعه هاشم بحرانی از حیرت و اضطراب موجود در روایات ائمه پرده برداشته که شیعه از آن رنج می­برد و سرگشته و حیرانند که کدام روایت را قبول کنند، یا توقف نمایند، یا به پیروانشان مخیر کنند، و با این روایات متناقض و متضاد چه کار کنند، پس تقیه را راه حل تناقض و حیرت قرار داده است، همانگونه که هاشم بحرانی می­گوید: «احکام از شائبه شک و تردید خالی نیستند، چون دلایل و نشانه ها متعارض و متضاد می باشند»[11].
 
ضربه کمر شکن
اختلاف فراوان موجود در روایات علمای شیعه سبب شده بسیاری از شیعیان مذهب تشیع را ترک کنند، تا جایی که بعضی از علمایشان مذهب شیعه را ترک گفته است، چنان که شیخ آنان طوسی در زمان خویش به این اعتراف کرده است، پس در زمان ما چگونه خواهد بود؟!
طوسی از اختلاف و تباین و تضادی موجود در احادیث شیعه اظهار تأسّف کرده، که هیچ حدیثی نیست که حدیثی دیگر متضاد با آن نباشد، و می­گوید: «هیچ حدیثی نیست مگر آنکه در مقابل آن حدیثی دیگر آن را نفی می کند، تا جایی که مخالفان ما این نکته را به عنوان بزرگترین عیب و ننگ به رخ ما می­کشند»[12].
و همچنین شیخ و عالم آنها فیض کاشانی از اختلاف فرقه­­ی خود شکایت سرداده گفته: «می­بینی که آنها در یک مسئله بیست یا سی و بیشتر از این رای مختلف دارند، بلکه می­توانم بگویم هیچ مسئله­ای فرعی نیست که در آن یا در بعضی از متعلقات آن اختلاف نداشته باشند»[13].
سوم: اینکه علمای شیعه چنانکه گذشت گفته­اند ائمه معصوم هستند و نه از روی فراموشی و نه از روی اشتباه خطا نمی­کنند، امّا در کتاب­هایشان چیزهایی بر خلاف این عقیده ذکر شده است، بنابراین در چنین موقعیتی به منظور اینکه عصمت ائمه زیر سؤال نرود، زیرا اگر عصمت از بین برود تمام مذهب شیعه سقوط می­کند و نابود می­شود، گفته­اند ائمه تقیه کرده­اند.
چهارم: یکی از نتایج و فرایندهای اعتقاد به تقیه این اصل است که مخالفت با اهل سنّت واجب است، و هدایت و راه درست در مخالفت با آنان است، و آنچه از امامانشان موافق با اهل سنّت روایت شده از روی تقیه گفته شده است.
از ابو عبدالله علیه السلام  روایت کرده­اند که گفت: «وقتی دو حدیث مختلف و متضاد برایتان روایت شد همان را بگیرید و قبول کنید که مخالف با آن قوم(اهل سنّت) است»[14].
در روایتی دیگر آمده است: «همان را بگیرید که از قول عامه ـ یعنی اهل سنّت ـ دورتر است» [15].
پس علامت رسیدن به حق نزد شیعه مخالفت با اهل سنّت است؛ حتی اگر رای و دیدگاه اهل سنّت مطابق با قرآن و کلام پیامبر صلی الله علیه و سلم  هم باشد، چنان که این مطلب در اعتقاد علمای مذهب شیعه واضح است.


[1] - جامع الاخبار ، ص 210 ، بحارالانوار 75 / 411 .
[2] - جامع الاخبار ، ص 210 ، بحارالانوار 75 / 412 .
[3] - بحارالانوار 75 / 412 .
[4] - وسائل الشیعه 11 / 470 .
[5] - اعلام الوری طبرسی ، ص 408 ، اکمال الدین ، ص 210 ، وسائل الشیعه 11 / 465 ، ن ک اصول کافی 1 / 217 .
[6] - تاریخ الغیبة الکبری محمد باقر صدر ، ص 353 .
[7] - بحار الانوار 75 / 421 .
[8] - رسائل فی التقیه ، ص 108 .
[9] - جامع الاخبار ، ص 210 ، و از طرفی می گویند بستن دستها در نماز از مبطلات نماز است مگر آنکه از روی تقیه باشد (تحریر الوسیله 1 / 280 خمینی) .
[10] - فروع الکافی در حاشیه مرآة العقول 2 / 10 .
[11] - دره النجفیه بحرانی ، ص 61 .
[12] - تهذیب الاحکام طوسی ، المقدمه 2/ 3 / - 1 / 2 ، مستدرک الوسائل نوری 3 / 719 ، الذریعه 4 / 504 .
[13] - الوافی المقدمه ، ص 9 .
[14] - عامه یعنی اهل سنت ، ن ک بحارالانوار 2 / 233 ، وسائل الشیعه 27 / 118 .
[15] - جوابات اهل الموصل مفید ، ص 14 .

به نقل از: سؤال و جوابهایی در مورد شیعیان اثنا عشری، تألیف:  عبدالرحمن بن سعد الشثری، مترجم: اسحاق دبیری