قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

الحمد لله رب العالمین والصّلاة والسلام علی سیّدنا وسیّد الانبیاء والمرسلین محمد وعلی آله وصحبه أجمعین .
ابن منظور صاحب کتاب لسان العرب می گوید (.اهل بیت) یعنی ساکنین آن وکسانی که در خانه اسکان دارند ( واهل الرجل) يعني خانواده مرد ، یعنی نزدیکترین افراد به وی.
 واهل بیت پیغمبرصلی الله علیه وسلم شامل همسران و دختران ایشان ودامادش علی مي شود وگفته شده آل بیت پیغمبر یعنی همسرانش ومردانی که جزو خانواده اش می باشند راغب اصفهانی مي گوید ( اهل الرجل) به افرادی گفته می شود که تحت عنوان نسب یا دین ویا چیزهای مشابه آن جمع شوند. واز نظرساختاری کلمه آل اهل بوده که – ها-  تبدیل به همزه شده و أأل گردید سپس تخفیف درآن صورت گرفت وآل شده.  وآل واهل ازنظرمعنا یکسان هستند واهل لغت گفته اند اهل الرجل (خانواده مرد) یعنی زنان وفرزندان ونزدیکان وی مي باشد  ودر این مورد به چند آیه قرآن استدلال خواهیم کرد :
 زن عزیز مصر به شوهرش گفت:
{ قَالَتْ مَا جَزَاءُ مَنْ أَرَادَ بِأَهْلِكَ سُوءًا }یوسف: 25
سزای کسیکه به همسرت سوء قصد داشته باشد چیست .. واز زبان موسی (علیه السلام) در قرآن چنين آمده:{ فَقَالَ لأهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّي آنَسْتُ نَارًا لَعَلِّي آتِيكُمْ مِنْهَا بِقَبَسٍ أَوْ أَجِدُ عَلَى النَّارِ هُدًى (١٠)}    طه : 10.
موسی به همسرش گفت اینجا بمانید من آتشی را از دور دیدم شاید خبری را از آن برایتان  بیاورم  .
واز زبان ابراهیم (علیه السلام) وهمسر گرامیش آمده:
{ قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ (٧٣)}هود: 73.
 ای اهل بیت نبوت رحمت وبرکات خدا شامل حال شما باد بی گمان خداوند ستوده وبزرگوار است.                                                      
1- آل : زنان و فرزندان را در بر می گیرد 
برای اثبات این قول به آیه  تطهیر که در آن زنان پیغمبر صلی الله علیه وسلم  ذکر شده استدلال نموده اندكه مي فرمايد:
{ وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الأولَى وَأَقِمْنَ الصَّلاةَ وآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا (٣٣)وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ لَطِيفًا خَبِيرًا (٣٤)} (الأحزاب 033-034)
 
   ای همسران پیامبرصلی الله علیه وسلم شما مانند هیچ یک از زنان دیگر نیستید . اگرمی خواهید پرهیزگار باشید صدا را نرم و نازک نکنید که بیمار دلان چشم طمع به شما بدوزند و بلکه به صورت شایسته و برازنده سخن بگویید  و در خانه های خود بمانید و همچون جاهلیت پیشین در میان مردم ظاهر نشوید و خود نمایی نکنید  و  نماز را بر پا دارید و زکات را بپردازید و از خدا و پیغمبرش اطاعت کنید خداوند قطعا می خواهد پلیدی را از شما اهل بیت دورکند و شما را کاملا پاک سازد .  و آیات خدا و سخنان حکمت انگیز  پیغمبر را که در منازل شما خوانده می شود یاد کنید بی گمان خداوند دقیق و آگاه است. 
این آیه از ابتدا تا انتها در باره همسران مکرمه رسول الله صلی الله علیه وسلم بحث می کند و خطاب به آنان در وسط آیه می فرماید (خداوند قطعا می خواهد پلیدی را ازشما اهل بیت دور نماید  وجای هیچ بحثی را باقی نگذاشته که بگویم آل بیت یا اهل بیت شامل زنان پیغمبر نمی شود زیرا سیاق آیه کاملا بر آن دلالت دارد وهمچنانکه دیدی آغاز آیه به آنان شروع می شود و به آنان نيز خاتمه می یابد.
واما کسیکه بگوید چرا در آیه از نون جمع مونث  به ضمیر جمع مذکر تغیر پیدا کرده   یعنی در ابتدا می فرماید ( یانساء النبی لستن) پس از آن گفته و(قرن فی بیوتکن) و (و اذکرن) سپس گفته (انما یرید لیذهب عنکم الرجس) و نگفته عنکنّ  درجواب می گویم در ابتدا خطاب مخصوص همسران ایشان است سپس به ضمیر مذکرتغیر پیدا کرده تا مردان هم به اهل بیت داخل شوند که رسوالله صلی الله علیه وسلم هم سید آنها می باشد وهرگاه درجای مردان به مجموع زنان اضافه شوند از نظر ادبیات عربی نون جمع مونث به ضمیر جمع مذکر تغیر خواهد کرد  و بعد از آن مستقیما می فرماید . (واذکرن فی بیوتکن)  .                                       (دلیل دوم تشهد است)، زیرا ما در تشهد می گويیم اللهم صل علی محمد وعلی آل محمد  که امام بخاری (رحمة الله علیه) در جايی صیغه آنرا اللهم صل علی محمد  و علی ازواجه و ذریته آورده که ظاهراً تفسیر آل می باشد   و همچنین ام المومنین عایشه (رض) می گوید ( ما شبع آل رسوالله صلی الله علیه وسلم من خبز بر ) (متفق علیه)  یعنی خانواده پیامبرصلی الله علیه وسلم هیچگاه از نان گندم سیر نشدند  که مشخص است آل، همسران گرامی ایشان را نيز در بر می گیرد 
2 – قول دوم این است که آل بیت به کسانی گفته می شود که زکات برآنان حرام می باشد ودو رأي دراین زمینه و جود دارد:
1 بنوهاشم و بنوعبدالمطلب:   چون نسب پیامبر به هاشم بر می گردد   ایشان محمدبن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم می باشند، مطلب برادر هاشم  و عموی عبدالمطلب یعنی پدربزرگ پیامبر است.
2- فقط بنوهاشم: زیرا حدیث زید بن ارقم (رض) که از پیامبرخدا صلی الله علیه وسلم  روایت کرده  {  اذکرکم الله فی اهل بیتی . اذکرکم الله فی اهل بیتی . اذکرکم الله فی اهل بیتی}. يعني درخصوص خانواده ام خدا را بیاد داشته باشید برآن دلالت دارد. به زید گفته شد اهل بیت ایشان چه کسانی هستند گفت:کسانیکه صدقه برآنها حرام شده  و آنها هم آل علی، آل عقیل، آل عباس و آل جعفر می باشند (اخرجه مسلم).
و به حدیث حسن بن علی (رض) هم استدلال کرده اند { انه اخذ تمرة من الصدقة فقا ل له النبی صلی الله علیه وسلم انها لا تحل لمحمد ولا لآل محمد ( متفق علیه).
 حسن بن علی خرمايی را از بیت المال بر داشت، پیغمبر صلی الله علیه وسلم فرمود صدقه برای محمد وآل محمد حلال نیست.
برای اثبات رای دوم  به حدیث عبدالمطلب یا مطلب بن ربیعه وفضل بن عباس هم استدلال کرداند آنها خدمت رسوالله صلی الله علیه وسلم رفتند  و از ایشان خواستند تا آنها را جهت جمع آوری زکات وصدقات مردم منصوب نماید و از این راه در آمدی را بدست آورند زیرا عاملین زکات خود جزو افراد مستحق زکات می باشند، ولی پیامبرخدا صلی الله علیه وسلم به آنان جواب رد داد و فرمود زکات وصدقات برای محمد وآل محمد روا نمی باشد(مسلم).
پس معلوم می شود که فضل بن عباس بن عبدالمطلب وعبدالمطلب بن ربیعه بن الحارث بن عبد المطلب از افراد خانواده پیغمبرمی با شند و زکات و صدقات بر ایشان حلال نمی باشد .
3- آل بیت  نبی صلی الله علیه وسلم تمام امت ایشان است:
یعنی هر کس که مسلمان وتابع رسواللهصلی الله علیه وسلم باشد آل بیت ایشان محسوب می شود  زیرا گفته اند: (آل الرجل اتباعه) يعني: هرکس که پیروی شخصی باشد اتباع وی به حساب می آید . ودلیل قول سوم این آیه قرآن است که خداوند می فرمایند:{ النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ (٤٦)} (غافر 046)
 آل فرعون را به شدید ترین عذابها دا خل گردانید در اینجا خداوند متعال پيروان فرعون را آل فرعون نام می برد.
 وزمانیکه ابرهه به قصد تخریب کعبه به مکه هجوم آورد .عبدالمطلب جد پیغمبرصلی الله علیه وسلم در اشعاری می گوید:
لا هم ان العبد یمنع رح                   له فامنع رحالک
لایغلبن صلیبهم ومحا                    لهم غدوا محالک
 وانصرعلی آل الصلی                  ب  وعابدیه الیوم آلک
 
خدایا هر کس از خانه وکاشانه اش مراقبت می کند تو هم ازخانه ات حمایت کن تاصلیب وشوکت آنان برقوت تو غالب نشوند و امروز آل خود را برآل صلیب پیروزگردان.
در اینجا آل به معنی امت ویا پیروان یک آیین بکار رفته است.
4-  قول چهارم  آل پیغمبر صلی الله علیه وسلم فقط . علی .فاطمه .حسن . حسین و فرزند انشان (رض) هستند و برای  اثبات آن به حدیث .کساء . استدلال کرده اند  ام المومنین عایشه (رض) روایت نموده که روزی علی بن ابی طالب خدمت رسول الله ( ص) آمد و ایشان علی را زیر عباء خود گذاشت سپس فاطمه داخل شد و فاطمه را هم زیر عباء خود قرار داد پس از فاطمه حسن و حسین آمدند رسوالله صلی الله علیه وسلم آنها را هم با عباء خود پوشاند وفرمود { انمایریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا} اخرجه مسلم .
پس روایت، بر آل بیت بودن علی . فاطمه. حسن وحسین (رض) دلالت دارد
و به آیه مباهله هم استناد کرده اند كه خداوند متعال می فرماید:{ فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ (٦١)} (آل عمران: 61)
هرگاه بعد از علم و دانشی که به تو رسیده است باز با تو به ستیز پرداختند ، بدیشان بگو: بیايید ما فرزندان خود را دعوت می کنیم و شما هم فرزندان خود را فرا خوانید. و ما زنان خود را  دعوت می کنیم  وشما هم زنان خود را فرا خوانید و ما خود را آماده می سازیم و شما هم خود را آماده سازید سپس دست دعا به سوی خدا بر می داریم ونفرین خدا را برای دروغگویان تمنا می نما ییم { دعاء النبی صلی الله علیه وسلم  اقرب الناس الیه وهم آله فکانوا علیاً وفاطمه والحسن والحسین} ( اخرجه البخاری ومسلم)
پیغمبر (ص )  نزدیکترین کسان خود که آل بیتش می با شند فرا می خواند.
قول صحیح در بین این اقوال کدام می باشد كه  به نظر ما کسانیکه صدقه بر آنها حرام می باشد كه همانا  بنی هاشم اند مي باشد. زیرا خیلی ها معتقدند که صدقات بر بنی مطلب جائز و حرام نیست. واما همسران پیامبر صلی الله علیه وسلم قبل از اینکه به ازدواج ایشان درآیند جزو آل بیت محسوب نمی شوند پس آل بیت بودن آنها عارضی و به تبعیت از رسوالله صلی الله علیه وسلم می باشد.
 
فرزندان هاشم بن عبد مناف چه کسانی هستند؟
عبد مناف جد پیامبرصلی الله علیه وسلم است وهمچنان که اهل علم ذکرنموده اند چهار تا پسر به نامهای هاشم . مطلب . عبد شمس . ونوفل  داشته .  عبد شمس هم پسری به نام حکم  و یکی را به نام امیه دارا بوده، حکم پدر مروان می باشد و به عبارتی پدربزرگ مؤسس دولت مروانیه است . وپسر دیگرش امیه ،پدر بنی امیه است که عثمان بن عفان و ابو سفیان پدر معاویه (رض) از این طایفه به حساب می آیند مطعم بن عدی و عبدالله بن جبیربن مطعم بن عدی کسیکه فرمانده تیراندازان غزوه احد بود از نسل نوفل بن عبد مناف محسوب می شوند . و رکانة کسی که مشهور است با پیغمبر صلی الله علیه وسلم مسابقه نمود و رسول الله صلی الله علیه وسلم بر وی پیروز شد و مسطح بن اثاثه کسی که درباره حادثه افک حرف زده بود وازطرف شخص پیامبر حد بر او جاری شد، از نسل مطلب به حساب می آیند و امام  شافعی (رح) هم از نسل وی می باشد واو را مطلبی خوانده اند.
در زمانیکه علی بن ابی طالب (رض) با معاویه (رض) نزاع داشتند، شخصی نزد معاویه در باره او بدگويی کرد فوراً معاویه حرف او را رد و به دفاع از علی بن ابی طالب پرداخت ویکی از حاضرین از این رفتار معاویه تعجب نمود ودرمسافرت خود به کوفه جریان را برای علی (رض) بازگو کرد علی گفت می دانید چرا معاویه از من دفاع نموده زیرا وی درعبد مناف به من می رسد وعموزاده  یکدیگرمحسوب می شویم.  و زمانیکه بعد از صلح حدیبیه جمعی با ابوسفیان به شام سفر کردند و در آنجا هرقل پادشاه روم را ملاقات نمودند هرقل به آنها گفت کدام یک از شما نزدیکترین کس به محمد است ابوسفیان گفت من زیرا در عبدمناف به هم می رسند.
 
فرزندان هاشم 
هاشم دوتا پسر داشته یکی عبدالمطلب که نام اصلی او شیبة الحمد است ودیگری اسد  که پدر فاطمه مادر علی بن ابی طالب می باشد وی هم فرزند ذکور داشته ولی هیچ نوه ای  برای او ذکر نکرده اند.
اما عبد المطلب همچنان که تاریخ گفته خداوند به او ده تا اولاد ذکور داده است:
1- عبدالله پدر رسوالله صلی الله علیه وسلم و بجز وی فرزند دیگری نداشته.
2 – حمزه، (و ایشان هیچ فرزندی نداشته اند)
3 - عباس که او هم 8 تا پسر به نامهای 1 – عبدالله، البحر الحبر 2- عبیدالله  3 -عبدالرحمن 4 - کثیر 5 - تمام 6 -  قثم 7 - معبد 8 - فضل و همچنانکه مشهور است مکنی به ابو الفضل می باشد داشته است.
 4 – ابو طالب که داراي چهار پسر به نامهای  علی- عقیل- جعفر و طالب  و مکنی به طالب آخرین آنها می باشد.
5 - زبیر که اولاد نداشته.
6 - ابو لهب نام اصلیش عبد العزی است وسه پسر به نامهای عتبه وعتیبه ومعتب داشته
7- حارث که او هم چهار پسرداشته به نامهای ربیعه ،عبدالله ،امیه وابوسفیان بن حارث کسیکه پیغمبرصلی الله علیه وسلم را هجو کرد و بعد از آن توبه و از رسول الله صلی الله علیه وسلم تبعیت نمود ولی بعد از آن هم ایشان با او سخن نمی گفت وشکایت را پیش علی بن ابی طالب برد و گفت مگر چه شده که رسول خدا با من حرف نمی زند علی گفت حتما فراموش کرده اید که قبلا ایشان را هجو میکردی درحالیکه تو پسر عمویش بودی سپس علی به اوگفت خدمت پیغمبر بروید و همچنانکه برادران یوسف به یوسف گفتند.
{ قَالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ آثَرَكَ اللَّهُ عَلَيْنَا وَإِنْ كُنَّا لَخَاطِئِينَ (٩١)} (يوسف 091)
بخدا سوگند خدا تو را بر ما برتری داده است  و ما خطا کار بودیم
ابو سفیان بن الحارث بن عبد المطلب پیش رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و این آیه را خطاب به ایشان قرائت کرد، پیغمبر( ص) همانند یوسف (ع) فرمود لاتثریب عیلکم ا لیوم یغفر الله لکم وهو ارحم الرا حمین} امروز هیچ گونه سرزنش و توبیخی نسبت به شما در میان نیست خداوند شما را می بخشاید چرا که او مهربانترین مهربانان است.
8 – المقوم    9 – الغیداق  10 – صفار، اینان و فرزندانشان جزو آل بیت به حساب می آیند.



به نقل از کتاب: آل بیت، تألیف: عثمان خمیس
 
 
مصدر:
سایت دائرة المعارف شبکه اسلامی
IslamWebPedia.Com