قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

شفاعت
شفاعت از ماده «شفع» به معنی «زوج»  و «جفت» می­باشد و در اصطلاح به معنی درخواست بعضی از صالحين از خداوند برای گذشتن از عقاب گناهكاران و مورد عفو قرار دادن معصيت­كاران است.
خداوند در آيه 254 سوره بقره می­فرمايد:
{ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَلا خُلَّةٌ وَلا شَفَاعَةٌ وَالْكَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ (٢٥٤)}
يعنی: «ای كسانی كه ايمان آورده­ايد انفاق كنيد از آنچه به شما روزی داده­ایم قبل از آن كه روزی بيايد كه در آن نه خريد و فروشی است و نه دوستی و نه شفاعتی و كافران ستمگرند».
اين آيه دلالت دارد بر اين كه در قيامت مال و ثروت دنيا وجود ندارد و دوست كسی بودن فايده ندارد و شفاعت در قيامت طبق اين آیه يا مطلقاً وجود ندارد يا آن گونه كه برخی می­پندارند كه صالحين از خود اختيار شفاعت نمودن دارند نمی­باشد.
در اين دنيا امكان دارد كه در محاكم قضایی بتوان با پول، قاضی را خريد، ولی در قيامت پول و پارتی وجود ندارد؛ در قيامت حاكم مطلق خداوند است و خداوند در آيه 41 سوره الرعد می­فرماید:
{ وَاللَّهُ يَحْكُمُ لا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ وَهُوَ سَرِيعُ الْحِسَابِ}
يعنی: «خداوند حكم می­كند برای حكم او ردکننده­ای نيست و او سريع­الحساب است».
در قيامت، حاكم مطلق خداوند است. در آيه 16 سوره غافر می­فرماید:{ ...لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ …{يعنی: «... فرمانروايی امروز از چه كسی است...» و در همين آیه خودش جواب می­دهد{لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ }یعنی: «ازخدای واحد قهار است».
شفاعت همه در اختيار خداوند است. خداوند در آيه 44 سوره زمر می­فرمايد:
{قُلْ لِلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِيعًا لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ (٤٤)}
يعنی: «بگو در اختيار خداست، شفاعت همه، برای اوست ملک آسمان­ها و زمين سپس به سوی او بازگردانيده خواهيد شد».
در قيامت هيچ­كس از خود اختياری ندارد و همه تحت فرمان خداوند هستند. خداوند در آيات 108 تا 111 سوره طه می­فرمايد:
{ يَوْمَئِذٍ يَتَّبِعُونَ الدَّاعِيَ لا عِوَجَ لَهُ وَخَشَعَتِ الأصْوَاتُ لِلرَّحْمَنِ فَلا تَسْمَعُ إِلا هَمْسًا (١٠٨)يَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَرَضِيَ لَهُ قَوْلا (١٠٩)يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْمًا (١١٠)وَعَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَيِّ الْقَيُّومِ وَقَدْ خَابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْمًا (١١١)}
یعنی: «در آن روز همه از منادی پيروی می­کنند كه دركارش كژی نيست و صداها در برابر خدای رحمان به خاموشی گرايد و جز صدای آهسته نشنوی 108  در آن روز شفاعت سودی ندارد مگركسی را كه اذن داده است خدای رحمان برای او و راضی شده است برای او سخنی 109 آنچه را پيش­رو و آنچه را پشت سرشان است می داند و آنان به او احاطه ندارند 110 و سرها در برابر خداوند زنده­ی پاينده، فرود آید و هر كس بار ستمی برداشته باشد نا اميد گردد 111».
 اگر منظور از اين آيات شفاعتی هم در قيامت باشد آن شفاعت طبق همین آيات با اجازه خداوند انجام می­گيرد و اگر در اين آيات دقت نمايیم مشاهده می­نماييم كه دوبار به رحمانيت خداوند اشاره شده است و به راستی هیچ كس از خداوند به بندگان مهربان­تر نيست كه برود شفاعت كسی را نزد خداوند بنمايد و به غير از خداوند هيچ­كس از حال بندگان آگاه نيست و از اعمالی كه در دنيا انجام داده­اند و نيت­های بندگان آگاه نيست كه بخواهد با آگاهی از این امور در قيامت شفيع شود و شفاعت بندگان را نزد خداوند بنمايد.
پس مشاهده می­نماییم طبق آيات قرآن هيچ­كس توانايی و اجازه شفاعتی در قيامت ندارد مگر آن كس را كه خداوند تعيين و به او اجازه شفاعت دهد و در آخر آيه 111 مشاهده می­نماييم كه خداوند می فرمايد: { ... وَقَدْ خَابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْمًا } یعنی: «... و هركس بار ستمی برداشته باشد نوميد گردد».
پس بايد فقط خداوند را ذكر نماييم و اوامر او را اجرا نماييم و اميدوار به لطف وبخشش او باشيم.
و اگر منظور از آيات 108 تا 111 سوره طه، شفاعتی هم در قيامت باشد نباید اميدوار به اين باشيم كه خداوند به پيامبر اجازه دهد كه برای ما نزد خداوند در قيامت شفاعت بنمايد بلكه بايد تقوی پیشه نماييم كه نجات در تقوی می­باشد.
ای برادر، بدان كه در قيامت از دست بهترين بنده­ی خدا كه رسول گرامی اسلام می­باشد نيز كاری ساخته نيست خداوند در آيات 19 و 20 سوره الزمر می­فرمايد:
{ أَفَمَنْ حَقَّ عَلَيْهِ كَلِمَةُ الْعَذَابِ أَفَأَنْتَ تُنْقِذُ مَنْ فِي النَّارِ (١٩)لَكِنِ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ غُرَفٌ مِنْ فَوْقِهَا غُرَفٌ مَبْنِيَّةٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الأنْهَارُ وَعْدَ اللَّهِ لا يُخْلِفُ اللَّهُ الْمِيعَادَ (٢٠) }
یعنی: «آيا كسى كه فرمان عذاب او ثابت شده آيا پس تو او را كه در آتش است مى­رهانی 19 ليكن آنان كه از (نافرمانی) پروردگارشان بترسند براى ايشان غرفه­هايى است كه بالاى آن غرفه­ها بنا شده است و از زير آنها نهرها جارى است، وعده­اى است كه خدا نموده و خداوند وعده را خلاف نمى­کند».
از آيه 19 كه به صورت استفهام انكارى بيان شده است به دست مى­آيد كه حتى رسول­گرامى ­اسلام نيز در قيامت براى كسانى كه لايق آتش هستند كارى نمى­تواند بكند. و از آيه 20 به دست مى­آيد كه رستگارى و نجات از آتش در تقوى داشتن میسّر است.


از کتاب:
اسلام ناب، م ـ عبداللهي
 
مصدر:
دائرة المعارف شبکه اسلامی
IslamWebPedia.Com