قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

طوري كه براي همه معلوم است، هرات از قديم الايام شهري متمدن و بافرهنگ بوده، كه در دامان خود تعداد انبوهي از علماء و دانشمندان بزرگ پرورانده است.

از آنجايي كه تأسي به سيرت بزرگان و دانشمندان و مطالعه زندگي شان در روند كار و زندگي مان تأثير مثبت و بسزايي دارد، بر آن شدم تا مختصري از زندگي نامة عالم بزرگ و دانشمند با تقوا مولانا ملا علي قاري هروي كه يكي از آن بزرگان هري باستان بود، توضيح داده بنگارم، اميد است كه مورد قبول درگاه حق (تعالي) قرار گرفته و اين عمل ناچيز را در ميزان حسناتم به حساب آورد، پس با ياد و نام خدا از اسم و نسب اين بزرگوار شروع مي نماييم:

 

اسم و نسب:

نورالدين علي بن سلطان بن محمد هروي مكي حنفي مشهور به قاري، ملقب به نورالدين عالم قرن دهم و يازدهم هجري قمري. و معروف به ملا علي قاري.

وي يكي از دانشمندان بزرگ و فاضل، و يكي از محققين الگو و نمونة وقت خود بود.

قاري چنانکه در قرائت امام بود، فقيه، محدث، اصولي زبردست، مفسر، متكلم، صوفي، مؤرخ، نحوي و اديب وقت خود نيز بود.

او در هرات متولد شد و در مكه سكونت كرد. قاري از افاضل قرن يازدهم هجري قمري بوده و پس از آنكه در زادگاه خود به تحصيل بخشي از مراتب علمي موفق آمد به مكه رفت و از مشايخ آن سرزمين تكميل مراتب علمي نمود تا آنكه آوازة او در هر ديار انتشار يافت.

شيوخ و اساتيد قاري: علي نزد ابوالحسن بكرمي، سيد زكريا حسيني؛ شاگرد عالم رباني مولانا اسماعيل شرواني، شهاب احمد بن حسن هيثمي، شيخ عبدالله سندي، عطيه سلمي مكي، خواجه عبدالله سمرقندي نقشبندي، شيخ علي متقي، شيخ مير كلان، و كساني غير از اين بزرگواران مراتب درسي خود را تكميل نمود و به همين ترتيب با سعي و كوشش، علم و دانش را از اساتيد عرب و عجم فرا گرفت. خداوند به وي ذكاوت ويژه، عقل برتر، فهم دقيق، و زبان ساده و سليس داده بود كه زمينة بدست آوردن معلومات كافي در علوم و فنون زيادي را براي وي مهيا نمود و به اين ترتيب يكي از بزرگان و مشاهير حفظ و فهم گرديد. .

قاري در علوم زيادي كتابها و تأليفاتي دارد، چون فقه، حديث، تفسير، قرائت، اصول فقه، علم كلام-عقيده، ميراث، تصوف، تاريخ، طبقات و تراجم. چنانچه در ادب و لغت، نحو و علوم وضعي تصنيفاتي داشته است.

قاري در هر موردي كه تأليفي داشته اثر وي نفيس و با ارزش و بسيار مفيد بوده است كه وي را به مرتبه مجددين سال 1000هجري ارتقاء داده است. تأليفات وي با زبان ساده و عبارات جامع و مانع نوشته شده است. 

 

تأليفات قاري:

فتح باب العنايه بشرح النقابه كه تحقيق آن را شيخ عبدالفتاح ابوعده به عهده داشت، كتاب شرح الوقايه در فقه كه در بطرزسبورگ روسيه طبع شد، كتاب ارشاد الساري في المناسك، الثمار الجنيه في اسماء الحنفيه، شرح ثلاثيات بخاري، و نزهة الخاطر الفاتر في ترجمه الشيخ عبدالقادر، الناموس (درلغت)، شرح الفقه الاكبر، تزيين العباره في تحسين الاشاره، التدهين للتزيين كه هردو را در مورد اشاره سبابه نوشت، الحظ الافر في حج الاكبر، رساله يي در نكاح كه به چهل حديث توضيح و تشريح شده است، نوشت. رساله يي ديگر در مورد فضيلت قرآن نوشت كه آن را نيز با چهل حديث توضيح ميدهد، همين طور در مورد كلمة «لااله الا الله» در اول سوره برائت، الاحاديث القدسيه و الكلمات الانسيه، الحرز الثمين الحصن الحصين من كلام سيد المرسلين تأليف شمس محمد بن علي جزري شافعي كه جامع ادعيه و اوراد وارده از رسول اكرم «ص» است، اين كتاب در مكه چاپ شد، فتح الرحمن بفضائل شعبان، مرقاة المفاتيح شرح مشكوات المصابيح و اين هردو در قاهره چاپ شد، و كتب با ارزش ديگري.

جرئت قاري در مباحثه و مناقشه: قاري در اوج و قله دانش رسيده بود لذا به هر يك از ائمه اهل سنت خصوصاً امام شافعي(رح) و اتباع او باب اعتراض را باز كرد و بر امام مالك «رح» نيز به جهت دست گشاده نماز خواندن اعتراض نمود و رساله يي درين موضوع تأليف كرد و به همين جهت در شدت و عسرت زندگي ميكرد. 

یکی از دانشمندان راجع به جرئت اعتراض ملا علي قاري مي گويد: (اين جرئت وي دليل واضحي بر والامقامي اوست، زيرا مجتهد كسي است كه اقوالي را كه با دلايل واضح در تضاد است بيان نمايد، چه قائل آن شخص بزرگ است، و چه حقير. 

وفات قاري: ملا علي قاري بالاخره در شوال سال 1014 هجري قمري در مكه مكرمه وفات يافت و در منطقه يي به نام معلاة دفن گرديد. و در روايتي ديگر در سال 1016 هجري قمري در گذشت.

هنگامي كه خبر وفات او به كوي علماء مصر رسيد در جامع ازهر، با گروهي اضافه از چهار هزار تن بر وي نماز غيبت خواندند. خدايش بيامرزاد و پاداشش دهاد.

 

به نقل از:

www.akhlaqmarefat.com