قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

 حکم سفر کردن به مکانی غیر از مساجد سه‌گانه
 
به اجماع علماء به جز این سه مسجد، سفر به هیچ مسجدی حتی قباء هم جایز نیست. قصد رفتن به سوی آن از اماکن نزدیک مانند مدینه مستحب است. اما آهنگ سفر به سوی آن از دور مشروع نیست. به همین دلیل[1] پیامبر – صلی الله علیه و سلم – هر روز شنبه پیاده یا سواره به سوی آن می‌آمد. آنگونه که در صحیحین آمده [عبدالله] ابن عمر نیز این کار را می‌کرده است[2]. درست است که آن مسجد براساس تقوا بنا شده است، اما مسجد ایشان – صلی الله علیه و سلم – در بنا شدن براساس تقوا دارای شأن و جایگاه برتری است. همانگونه که در حدیث صحیح به روایت از ایشان آمده است که دربارة مسجدی که براساس تقوا تأسیس شده باشند سؤال شد پیامبر جواب داد: (این مسجد من[3].) هر دو مسجد براساس تقوا ساخته شده‌اند. اما ایشان به این علت مسجد خودشان را برای این صفت اختصاص دادند که صفت در آن کامل‌تر است، ایشان در روز جمعه در مسجدشان به سر می‌بردند و روز شنبه به مسجد قبا می‌آمدند. با وجود اینکه سفر کردن به سوی مسجدی غیر از مساجد سه گانه از نظر شرعی ممنوع بود[4]. علی رغم اینکه آمدن به سوی آن مسجد برای مردم آن منطقه گاهی واجب و زمانی مستحب است. در فضایل سفرکردن به قصد مساجد روایات بی‌شماری ذکر شده است. پس سفر کردن به سوی قبور بیشتر سزاوار منع کردن است. و عادت‌های فاسد فراوانی که پادشاهان و امثال آنها آن را به وجود آورده‌اند موجب تغییر آن نمی‌شود.[5]
احادیثی که دارقطنی درباره زیارت قبر ایشان – علیه الصلاه و السلام – آورده است، به اتفاق بیشتر علماء، دروغین و ساختگی هستند[6]. از جمله آنها می‌توان به ابن الصلاح، ابن‌ الجوزی، ابن عبدالبرّ[7]، ابوالقاسم السهیلی[8] و استادش ابن العربی مالکی[9]، شیخ تقی الدین[10] و علمای دیگر اشاره کرد. فقط تعداد اندکی از آنها را ضعیف دانسته‌اند. از میان اصحاب سنن فقط دارقطنی آن را روایت کرده است و همة ائمه (دین) به خلاف آن معتقدند[11]. واضح‌ترین حدیث در این باره از حدیث ابوبکر بزار و محمد بن عساکر می‌باشد[12]. که علمای مصطلح الحدیث مانند قشیری، تقی الدین و دیگران آن را روایت کرده‌اند. چنانکه در حدیث صحیح آمده است پیامبر – صلی الله علیه و سلم – پس از آنکه [مسلمانان را] از زیارت قبر منع کرده بودند فقط اجازه زیارت را دادند[13]. آن هم به شرط آنکه بدون آهنگ سفر باشد آن هم چنانکه گذشت بنابر احادیثی که درباره نهی از آن آمده است.[14]

 

زیرنویسها:
[1]- در نسخه محقق که از روی نسخه‌های (ب) و (ج) تصحیح شده است، لفظ (لذلک) و در نسخه اصل (کذلک) آمده است.
[2]- صحیح بخاری، حدیث (شماره 1193)، که مسلم: (1016)، در نسخه محقق آمده است: (کما فی الصحیحین) اما در نسخه (الف) آمده است: (کما فی الصحیح.)
[3]- مسلم آن را در صحیح خود به (شماره 1398) تخریج کرده است.
[4]- در نسخه محقق لفظ (ممتنعاً) و در نسخه (ج) (ممنوعاً) آمده است.
[5]- در نسخه (ج) لفظ (تنبیه) نیز اضافه شده است.
[6]- شیخ الاسلام ابن تیمیه – رحمه الله – در کتاب الردعلی الإخنائی. ص 97 – 98 می‌نویسد: (در میان احادیثی که با لفظ (قبره) روایت شده است در نظر اهل علم حدیث صحیحی وجود ندارد، صاحبان صحاح و سنن مورد اعتماد مانند سنن أبی داوود، نسائی، ترمذی و امثال آنان، و صاحبان این گونه مسانید مانند مسند احمد و دیگران به حدیثی که در آن ذکر زیارت قبر پیامبر باشد استناد نکرده‌اند پس چگونه ممکن است درمیان آن احادیث، حدیث‌های صحیحی باشند اما هیچکدام از ائمه دین و علمای حدیث آن را نشناخته باشند.
[7]- در متن محقق آمده است: (و ابن الجوزی و ابن عبدالبر)، اما در نسخه (ج) آمده است: (و ابن عبدالبر و ابن الجوزی.)
[8]- وی عبدالرحمن بن عبدالله بن أحمد سهیلی می‌باشد که در سال 508 ه‍. ق به دنیا آمد و در سال 581 ه‍. ق در مراکش از دنیا رفت. از تألیفات وی: الروض الأنف فی شرح السیره النبویه لإبن هشام و غیره می‌باشد. نگا: الأعلام، للزرکلی (3/313.)
[9]- وی امام مفسر، ابوبکر بن العربی محمد بن عبدالله اندلسی مالکی می‌باشد که در سال 468 ه‍. ق به دنیا آمد و در سال 546 ه‍. ق در فاس از دنیا رفت. نگا: شذرات الذهب (4/141.)
[10]- در نسخه (ج) پس از لفظ (تقی الدین) کلمه (ابن تیمیه) افزوده شده است.
[11]- درنسخه محقق آمده است: (والائمه کلهم یرون بخلافه) اما در نسخه (ب) لفظ (یروون) آمده است.
[12]- در نسخه محقق که (از روی نسخه اصل و نسخه (الف) تصحیح شده است) این عبارت به صورت زیر آمده است: (و هی أجل حدیث روی فی هذا الباب من حدیث أبی بکر البزار و محمد بن عساکر ... .)
اما در نسخه ب این عبارت بدین گونه نوشته شده است: (و أجل حدیث روی فی هذا الباب حدیث أبی بکر البزار و محمد ابن عساکر) در حالیکه همین عبارت در نسخه (ج) چنین آمده است: (و أجل حدیث روی فی هذا حدیث أبی بکر البزاز و محمد بن عساکر.)
شیخ الإسلام ابن تیمیه در (اقتضاء الصراط المستقیم) ص 510 می‌گوید: «و أجل حدیث روی فی ذلک ما رواه الدار قطنی و هو ضعیف باتفاق أهل العلم بالأحادیث المرویه فی زیاره قبره، ک....: (من زارنی و زار أبی ابراهیم الخلیل فی عام و احد ضمنت له علی الله الجنه.)، (من زارنی بعد مماتی فکأنّما زارنی فی حیاتی، و من حج و لم یزرنی فقد جفانی) و نحو هذه الأحادیث کلها مکذوبه موضوعه.»
«واضح‌ترین حدیثی که در این باره روایت شده است: روایت دارقطنی است که به اتفاق علمای حدیث این روایت‌ها درباره زیارت قبر ایشان ضعیف است.) مانند این احادیث (هر کس مرا و پدرم ابراهیم خلیل را در یک سال زیارت کند خداوند بهشت را برای او تضمین می‌کند) (هر کس پس از مرگم مرا زیارت کند گویی مرا در [زمان] حیاتم زیارت کرده است.) (هر کسی حج را به جای آورد اما مرا زیارت نکند، در حقیقت به من ظلم کرده است.) احادیثی مانند این‌ها همگی دروغ و ساختگی هستند.»
[13]- بنابر حدیث ابوهریره – رضی الله عنه – که روایت می‌کند پیامبر خدا فرمود: (زوروا القبور) قبرها را زیارت کنید. صحیح مسلم شماره 976، ابن ماجه نیز این حدیث را به شماره 1569 با این لفظ در سنن خود آورده است. (زوروا القبور فإنها تذکرکم الآخره.) قبرها را زیارت کنید که این زیارت آخرت را به یاد شما می‌آورد.
[14]- به فصلی دربارة نهی طلب از مردگان و استغاثه از آنان مراجعه کنید.

از کتاب:
الوهیت در پرتو  قرآن و سنت، تألیف: امام عبد العزیز بن محمد بن سعود رحمه الله (متوفی 1218 هـ)، تحقیق: عبدالله بن زید بن مسلم ال مسلم
 
مصدر:
دائرة المعارف شبکه اسلامی
IslamWebPedia.Com