قال ابن الجوزي ( تلبيس إبليس: 447) ‏عن يحيى بن معاذ يقول: «اجتنب صحبة ثلاثة أصناف من الناس العلماء الغافلين والفقراء المداهنين والمتصوفة الجاهلين».
امام ابن جوزی در کتاب "تلبیس ابلیس" آورده: از يحيي بن معاذ نقل است كه فرمود: «از صحبت سه گروه بپرهيزيد: عالمان غافل، فقيران تملق گو و صوفیان جاهل».

ميتوان گفت كه تاثير كردار و رفتار و گفتار هيچ كسى مؤثر تر بر يك شخص از دوست نميباشد، لذا بسيار مهم است كه يك شخص چه كسى را بدوستى بگيرد زيرا بيشتر اوقات مسير زندگيش دنيوى و اخروى او بر آن اساس بنا ميشود.

در واقع اساس دوستى در اسلام بايست بر آن اساس باشد كه آن دوست بتواند ديگرى را در امور آخرت كمك كند و از اهل فسق و فجور و بدعت نباشد، زيرا خداوند در قرآن و سنت از دوست بد ما را بر حذر كرده است.

خداوند در قرآن كريم ميفرمايد: " وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا (27) يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا (28) لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا (الفرقان : 29-27)

يعنى: "و روزي كه‌ ظالم‌ دستهاي‌ خود را مي‌گزد مي‌گويد: اي‌ كاش‌ من‌ هم‌ همراه‌ رسول‌ خدا راهي‌ در پيش‌ مي‌گرفتم، واي‌ بر من‌! اي‌ كاش‌ فلاني‌ را دوست‌ نگرفته‌ بودم كه‌ مرا در دنيا به‌ گمراهي ‌كشاند، اي‌ خاك‌ هلاك‌ بر سرم‌ باد، به ‌راستي‌ او مرا از ذكر پس‌ از آن‌كه ‌به‌سوي‌ من‌ آمد به‌ گمراهي‌ كشاند و شيطان‌ همواره‌ خوارسازنده‌ انسان‌ است‌‌".

ابن‌عباس‌ رضي الله عنه در بيان‌ سبب‌ نزول‌ آيه‌ كريمه‌ مي‌گويد: ابي ‌بن ‌خلف‌ به‌ محضر رسول‌ خدا صلى الله عليه و سلم مي‌آمد و به‌ سخنان‌ ايشان‌ گوش‌ فرامي‌داد اما عقبه ‌بن‌ ابي‌معيط او را بر اين‌ كار سرزنش‌ مي‌كرد پس‌ اين آيه نازل‌ شد، يعني: همان‌ كسي‌ كه‌ او را دوست‌ گرفتم‌، مرا از پيوستن‌ به‌ راه‌ قرآن‌ گمراه‌ كرد، بعد از آن‌كه‌ قرآن‌ به‌ سويم‌ آمد.

و پيامبر صلى الله عليه و سلم فرموده است: "مثل الجليس الصالح والجليس السوء كحامل المسك ونافخ الكير فحامل المسك إما أن يحذيك، وإما أن تبتاع منه وإما أن تجد منه ريحا طيبة ونافخ الكير إما أن يحرق ثيابك وإما أن تجد منه ريحا خبيثة" (متفق عليه)

يعنى: "مثال همنشين نيكوكار و همنشين بد، همانند حامل عطر مسك و دمنده‌ در كوره‌ آهنگري‌ ميماند، پس حامل عطر مسك يا به تو ميدهد و يا از آو ميخرى و يا از ان بويى خوش ميبابى، اما دمنده‌ در كوره‌، يا لباست‌ را مي‌سوزاند، يا اين‌كه‌ بوي‌ پليد آن‌ مشامت‌ را آزار مي‌دهد".

و همچنين فرمودند: "لا تصاحب إلا مؤمناً ولا يأكل طعامك إلا تقي" (روايت أبو داود و ترمذي)

يعنى: "دوستى نكن مگر با مؤمن، و غذايت را نخورد مگر پرهيزگار"


الرَّجُلُ عَلَى دِينِ خَلِيلِهِ فَلْيَنْظُرْ أَحَدُكُمْ مَنْ يُخَالِلُ (روايت ابو داوود : 4833)

يعنى: "يك شخص هم مذهب دوستش ميباشد، پس هر كدام از شما بايست بنگرد كه چه كسى را بدوستى ميگيرد".

و همچنين فرمودند: "المرء مع من أحب" (متفق عليه)

يعنى: "يك شخص (در روز قيامت) همراه آن ميباشد كه او را (در دنيا) دوست بدارد"

امام شافعى رحمة الله عليه گفت: "اگر بخاطر نماز شب و دوستى نيكوكاران نبود، ماندن در اين دنيا را برنميگزيدم".

جعفر صادق رحمة الله عليه فرمودند: "با شخص فاجر دوستى نكن زيرا از فجورش تو را ميآموزد".

يكى از علماء گفت: "دوست و برادر دينى از نفس خودت نيز بهتر است، زيرا نفس تو امر كننده به گناه ميباشد (نفس امّاره)، ولى دوست نيكوكار فقط تو را به كارهاى نيك امر ميكند".

و مثلى هست كه ميگويد: "به من بگو دوستت كيست، به تو ميگويم كه تو كه هستى".

و شاعر گفت:
تا توانى ميگريز از يار بد
يار بد بدتر بُوَد از مار بد
مار بد تنها تو را بر جان زند
يار بد بر جان و مال و بر ايمان زند

پس بطور خلاصه معيار و ميزان دوستى بايد بر اساس ايمان و تقوى باشد و هر كس بايد ببيند که آيا دوستش علاوه بر كارهاى دنيوى ميتواند كمك يار او در آخرت باشد يا خير؟


وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com